________________
લબ્ધિ તણા ભંડાર
રમણ કરનારા મુનિરાજોથી કામ ભોગ દૂર રહે છે.”
આઉપરાંત ગૃહસ્થાશ્રમી, વ્રતધારી શ્રાવક પણ કામ ભોગથી ઉત્પન્ન થતાં આશ્રવોનો યથા શક્તિ ત્યાગ કરે છે, તે પણ સંવરમાર્ગને આરાધે છે. ઉત્તમભાવયુક્ત સામાયિક શ્રાવક માટે સંવરધર્મ છે.“
ટૂંકનોંધ :
કામ શું છે ? મન દ્વારા જે અભિલાષા કરાય તે કામ છે. આ કામ અર્થાત્ ઈચ્છાઓ અનેક પ્રકારની છે. એકેન્દ્રિયથી માંડીને પાંચે ઇન્દ્રિયોના વિષયો કામભોગ છે. માત્ર સ્પર્શેન્દ્રિયની વિષયવાસના તે કામ નથી, પરંતુ પાંચે ઇન્દ્રિયના સુખની ઈચ્છા તે કામ છે. શબ્દ અને રૂપ કામ છે. શબ્દ શ્રવણથી અને રૂપ જોવાથી કામ જાગે છે.
ભોગ શું છે ? મનથી ચિંતવેલી કામવાસનાને શરીર દ્વારા ભોગવવામાં આવે છે તે ભોગ છે. કામ અને ભોગનું જોડલું છે.
મુખ્યત્વે વર્ણ (૩પ) સ્પર્શ, ગંધ અને રસ દ્વારા ભોગ થાય છે. સામાન્ય રીતે પાંચે ઇન્દ્રિયો પોતપોતાના કામ અને ભોગમાં તીવ્ર અભિલાષવાળી હોય છે, અને તેથી તે તે કામ અને ભોગને ભોગવે છે. ઇન્દ્રિય વિષયગ્રહણ કરે છે, મન તેમાં લોલુપ થાય છે.
૧. સ્પર્શેન્દ્રિય દ્વારા પ્રત્યેક પદાર્થમાં રહેલા શીત, ઉષ્ણ, સ્નિગ્ધ, રૂક્ષ, લઘુ, ગુરુ, મૃદુ તથા કર્કશ સ્પર્શની અભિલાષા દ્વારા ઇન્દ્રિયસુખ
ભોગવે છે.
૨. રસનેન્દ્રિય દ્વારા પ્રત્યેક પદાર્થમાં રહેલા કડવા, તીખા, ખાટા,મધુર, તૂરા આદિ રસોની અભિલાષા કરી ઇન્દ્રિયસુખ ભોગવે છે.
૩. ઘ્રાણેન્દ્રિય દ્વારા પ્રત્યેક પદાર્થમાં રહેલા સુગંધ, દુર્ગંધને ભોગવે છે. ૪. ચક્ષુરિન્દ્રિય દ્વારા પ્રત્યેક પદાર્થમાં રહેલા લાલ, વાદળી, પીળા, ધોળા અને કાળા વર્ણને ગ્રહણ કરીને ભોગવે છે.
૧૪૦
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
