________________
લબિ તણા ભંડાર
ભગવાન : “હે ગૌતમ ! આ સંસારમાં જીવો આશ્રવ દ્વારા પ્રવૃત્ત થઈને આત્મારંભી હોય છે. પરારંભી હોય છે. તદુભયારંભી હોય છે. મુનિજનો અનારંભી હોય છે.'
ટૂંક નોંધ : સંસારી જીવોને મન વચન કાયાના યોગ દ્વારા તથા કષાયભાવથી જે આશ્રવ થાય છે તે આરંભ છે તેના ૧૦૮ ભેદ છે.
આરંભ સમારંભ અને સમરંભ એ ત્રણ ભેદને મન વચન કાયાના ત્રણ યોગ વડે ગુણતાં ૩ ૪૩ = ૯ વળી કરવું. કરાવવું અને અનુમોદવું તે ત્રણ પ્રકારે ગુણતાં ૯ ૪૩ = ૨૭ ભેદ થયા. તેનો કોધ, માન, માયા, લોભ આ ચાર કષાય વડે ગુણતા ૨૭ ૪૪ = ૧૦૮ ભેદ આરંભના છે.
સંરંભ : માનસિકપણે સંગ્રહ કરેલા ફોધ, માન, માયા અને લોભ સંબંધી કષાયજન્ય વૃત્તિઓની વર્તના તે સંરંભ છે. રાગાદિભાવોના વિકલ્પ પ્રમાણે વૃત્તિઓનું પ્રગટ થયું તે સંરંભ છે.
સમારંભ : મનની કષાયજન્ય વૃત્તિઓથી ઉત્તેજિત થઈ અન્ય જીવોનો ઘાત કરવો, તથા પોતાના જ અધ:પતન માટે શસ્ત્રાદિ વસાવવા, કુસંગ દ્વારા અસદાચાર કરવો, વગેરેને માટે જે સામગ્રી એકઠી કરવી તે સમારંભ છે.
આરંભ : ઉપર પ્રમાણે સામગ્રી મેળવીને અન્યને પીડા આપવી કે તેના પ્રાણ હરી લેવા તે આરંભ છે.
આત્મારંભી : આ પ્રમાણે દુર્બુધ્ધિવશ આત્મા વિવશ થઈ આરંભમાં જોડાઈ કુકર્મ કરે છે. મહશે પર ઘાત કરવારૂપ દુષ્ટવૃત્તિ દુર્ભવ્ય કે અધોગામી જીવને હોય છે. તે સ્વયં પોતે જ આરંભના એ કાર્યો કરવા પ્રેરાય છે. અને પુન: દુઃખદાયી કર્મ ઉપાર્જન કરે છે.
પરારંભી : કોઈ જીવ કુસંગ દ્વારા પ્રેરાઈને અન્યની સહાયથી પરને પીડા આપવા જે આરંભ કરે છે, તે પરારંભી છે.
તદુભયાનંદી : દુબુધ્ધિવશ પોતે આરંભ કરે અને અન્ય પાસે કરાવે ૧૩૬
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
