________________
લબ્ધિ તણા ભંડાર
ચેતન સ્વરૂપ જીવ હોવા છતાં અત્યંત અજ્ઞાનરૂપ અંધકારમય જીવન જીવે છે. તે તેમનું દુ:ખ છે.
જગત સ્થિતિના ન્યાયે એક જીવ સિધ્ધ થાય ત્યારે એક જીવ નિગોદથી છૂટકારો પામે. અને વિકાસક્રમમાં આવે.
આમ જીવના વિકાસક્રમના પ્રથમ જન્મદાતા સિધ્ધ છે.
નિગોદ પછી ચાર સૂક્ષ્મ અને બાદર એકેન્દ્રિય જીવો, તેમની દશા નિગોદ જેવી છે. છતાં પ્રત્યેક શરીરવાળા છે, અને નિગોદની જેમ અત્યંત અલ્પ વિકાસવાળા છે. ત્યાર પછી પ્રત્યેક વનસ્પતિના જીવોનો વિકાસમા છે. પરંતુ આ જીવો નિરંતર અન્યોન્ય સંઘર્ષ, બળાતા, દટાતા, ખોદતાં, ચંપાતા, એમ અનેક પ્રકારે મોટા જીવો વડે વિરાધના ને નાશ પામતા હોય છે, તેમના દુ:ખોને, વર્ણન વચનાતીત છે.
વળી તે જ સ્થિતિમાં અકલ્પનીય કાળ સુધી ઉત્પન્ન થવું અને મરવું તે દુ:ખ અસહ્ય છે. જ્ઞાન સ્વરૂપ ચૈતન્યને અત્યંત આવરણ તે મૂળ દુ:ખ છે. કેવળ દુ:ખ સહન કરીને આ જીવો ક્રમે ક્રમે વિકાસ પામે
છે.
આ સઘળા જીવો પણ તિર્યંચજાતિમાં ગણાય છે.
બેઈન્દ્રિય જીવો :- શંખકોડા આદિ જીવો પણ નિરંતર જન્મ મરણના દુ:ખને પામે છે. વળી તેમના શરીરનો અનેક પ્રકારે ઉપયોગ કરવા તેમના જીવનને નર્દયપણે ટૂંકાવી દેવામાં આવે છે. તેમનું રક્ષણ તો થતું જ નથી પણ ભક્ષણ તો અત્યંત દુ:ખદાયી છે.
તેઈન્દ્રિય જીવો : કીડી, ઉધઈ જેવી ગતિમાં જન્મ પામી, જમીનના ખોદાણ, અગ્નિ જેવા ઉપદ્રવ, અને મનુષ્યોના ખેતી વગેરેના કાર્યોમાં આ જીવો અસંખ્ય પ્રમાણમાં નાશ પામે છે. સ્વયં તેમના જીવન પણ કષ્ટદાયક હોય છે. દયાહીન માનવો તો તેમના જાણે શત્રુ હોય તેમ તેમનો અનેક પ્રકારે નાશ કરે છે.
૧૩૦
Jain Education International
·
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
