Page Text
________________
છે. આત્મામાં વાસ ક્રવાનું સાધન છે. તપ એ કેવળ કષ્ટ નથી. નાના વ્રતમાં પણ પૂર્ણપણે આહારની વૃત્તિ ક્ષીણ થાય તો ત્યાં ઉપયોગ શુદ્ધપણે પ્રવર્તે. આ માટે જ નવકારસી, મૂઢસી જેવાં તપો કહ્યાં અને રાત્રીએ ચૌવિહાર પચ્ચખાણ એટલે જ બતાવ્યા. પણ અન્નના આહારનો ત્યાગ સાથે બીજી ઈદ્રિયના વિષયોનો ત્યાગ થાય તો જ ઉપયોગ શુદ્ધપણે વર્તે. આહાર ત્યાગ હોય અને નિંદા, કુથલી કે ગામ ગપાટા કરે, નાટક ચેટક જુએ તો તે ચૌવિહાર યથાર્થ ના ગણાય. જાગરણ એટલે અધર્મથી જાગવું તે, વરસમાં પ્રસંગોપાત જાગરણ કરે પણ ધામધૂમ અને ઉત્તેજનાથી વર્તે તો જાગરણ ધર્મરૂપ નથી કે જે ધર્મ ધર્મધારારૂપે પરિણમે. ચૌવિહાર કરીને સ્વાધ્યાય, આત્મચિંતન કરવું, જાગરણમાં ધ્યાન સ્વાધ્યાય કરવાં જોઈએ.
મતિ-શ્રુતજ્ઞાન મન ઈદ્રિયોની સહાયથી થાય છે. તે કષાયો વડે કુમતિ અને કુશ્રુત થાય છે. સમકિતીને સુશ્રુત હોય છે. ઓઘદૃષ્ટિએ કરેલી ક્રિયા મિથ્યાત્વમાં જાય છે. દા.ત. જિનપૂજા જેવી ધર્મ ક્રિયા ઘણા કાળથી કરે. છતાં પોતાને તેમાંથી શું ભાવો થયા, શું પરિવર્તન થયું ? કષાય મંદ થયા કે નહિ તેનું ભાન ન થાય, વૈરાગ્યનો ભાવ ન થાય તો આ ઓઘદૃષ્ટિ છે, ક્રિયા કરો જે થવાનું હશે તે થશે, તે ક્રિયા સાર્થક ન થાય. જેમકે જિનપૂજાનું અનુષ્ઠાન.
જિનપૂજાનું હાર્દ : જિનપૂજા કરનારે તેના હેતુને લક્ષમાં રાખવો જોઈએ. અંગપૂજા, અગ્રપૂજા અને ભાવપૂજા શા માટે? અંગ પૂજાથી અને અગ્રપૂજાથી (ધૂપ, દીપ, આદિ) ભાવ પૂજા વગર લક્ષ સિદ્ધ ન થાય. જેમ પૂજાના ત્રણ પ્રકારો છે તેમ પૂજકની મન, વચન અને કાયાના યોગની ત્રણ અવસ્થા છે. જો આ ત્રણે અવસ્થા અશુદ્ધ હોય તો પૂજાનું પરિણામ શું આવે? ઉપયોગ પણ અશુદ્ધ હોય. આ ત્રણે યોગની શુદ્ધિ માટે સ્નાન, પાદ પક્ષાલન વગેરે કહ્યા. આ દ્રવ્ય વિધિની શુદ્ધિ પછી ઉપયોગમાં ભાવ શુદ્ધિની પ્રધાનતા છે. પ્રભુના અહિંસા, જ્ઞાન, દર્શન આદિ ગુણોનું ચિંતન કરે. વિદ્યમાન પ્રભુ જયાં જયાં વિચર્યા ત્યાં સહેજે સૌ સંયમ માર્ગે વળતા, એવા એવા કથા પ્રસંગોનું ચિંતન કરે તો મન સ્થિર થાય અને આત્મા શુદ્ધ સ્વરૂપને અનુભવે. વાણી એ સંજ્ઞા છે. તેમાં સંપૂર્ણતા નથી પણ અનંત ભાવવાળી છે.
સ્વરૂપ અવલોકન
૬૪ Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004901 |
| Book Title | Swarup Avalokan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sunandaben Vohra |
| Publisher | Sunandaben Vohra |
| Publication Year | 2011 |
| Total Pages | 274 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |