________________
છે. કોઈ વિષમ ઉદય હોય તો ધીરજથી, સમતાથી તેને વેદી લે છે.
નીચગોત્રના યોગે કોઈ જીવો ક્રોધી લોભી કે માયાવી વલણવાળા હોય છે તે પૂર્વ જન્મના સંસ્કારનું બળ છે. દરેકને પ્રકૃતિ ઉદયમાં આવે છે. તેની સાથે રહેનાર જો તેવા દોષથી વર્તે તો અન્યોન્ય હાનિ થાય છે. ધર્મમાર્ગમાં શ્રદ્ધા હોય છતાં નિશ્ચળતા ન હોય તો ઉદયાધીન થઈ જવાય છે. ઉદયકાળ દરેકને માટે સ્વાધીન સમય છે. સમતા રાખી સમય પસાર કરવાથી સંબંધોમાં પવિત્રતા આવે છે.
શરીર સુખ સૌ ઈચ્છે છે પરંતુ તે જેનાથી પ્રાપ્ત થાય તેવા દયા અને અહિંસાના તત્ત્વને જીવ સમજપૂર્વક આચરતો નથી. પોતાના સુખ માટે તે અન્ય જીવોના દુઃખનો વિચાર કરતો નથી. આથી શરીરસુખ પામી શકતો નથી. દાન કરીને ધન પામે પણ અહિંસા જેવા આચારથી શરીર સુખ મળે, અને શરીરને મુક્તિનું સાધન માને તો કાયમ માટે શરીર ધારણની પીડામાંથી મુક્ત થાય.
મનાદિ યોગ શુભપણે હોય તો શુભકાર્ય થાય, અને અશુભ ઉદયમાં આવે ત્યારે તો શુભભાવ ટકાવવો અઘરો પડે છે. માટે અસત્કર્મને દબાવી સત્ને વિકાસવવું. કર્મ કઠિન છે તેમ માની નિર્બળ ન થવું, તેની સામે પુરુષાર્થને કામે લગાડવો. કર્મને એકેન્દ્રિયથી માંડી સર્વ જીવો ભોગવે છે. તેમાં સુખ અને દુઃખની વ્યાખ્યા કરવી મુશ્કેલ છે. કોયલનો કંઠ મીઠો લાગે પણ તિર્યંચપણું દુઃખરૂપ લાગે. પતંગિયાંના રંગરૂપ આંખને ગમે પણ તે જીવન દુઃખરૂપ લાગે. છતાં જીવ કેમ આવો નીડર થઈને વર્તે છે. કેમ દયાદિને વિસારીને જીવે છે ? અનુકૂળતાએ સુખ અને પ્રતિકૂળતાએ દુઃખ એવી સમજ સુખદુઃખથી ઉપર ન લઈ જાય.
તીર્થંકર જેવા ચરમશરીરીને રાજ્ય હતાં. સુખનાં સાધનો હતાં. દેવો સહાયક હતા. છતાં સુખદુઃખની સમજમાં ભેદ હતો. અવ્યાબાધ સુખ એજ સત્ય હતું. વધારે સાવધાન થઈ પૂર્વકર્મને ખપાવી દેતા. સુંદર અને સુદૃઢ શરીર મળવા છતાં તેનાથી ઉપસર્ગો સહીને, નિર્વાણનું કાર્ય સાધી લીધું. નિર્વાણનું સ્થાન એવું જૈનદર્શન પામી હજી જીવને રખડવાનું કેમ બને ? જૈનકુળમાં જૈન કહેવડાવવાની વૃત્તિએ જીવે અંતરાય ઊભો કર્યો છે. તે દૂર કરવા ઉત્તરોત્તર શુભભાવને સેવી સર્વ ભાવથી મુક્ત
૨૦૮
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
સ્વરૂપ અવલોકન
www.jainelibrary.org