Page Text
________________
પદાર્થોના ઉપયોગમાં હિંસા રહેલી છે. તેમ કરવા છતાં પણ તે પદાર્થો પુનઃ મલિન થાય છે. માટે સાધકે પ્રયોજન પુરતો જ શૌચ વિષે બાહ્ય આચાર કરવો. શરીર તો મળમૂત્રની ખાણ છે. તેના દેહાધ્યાસનો ત્યાગ કરવો. જેથી આત્મશક્તિ વધે છે અને આરાધનામાં પ્રસન્નતા આવે છે.
શૌચ એટલે મનની પવિત્રતા. તેનું અહિંસાદિ વ્રતોથી રક્ષણ થાય છે. વળી ગુરુજનોનો સમાગમ અને જિનવાણી દ્વારા મનની પવિત્રતા સચવાય છે. મનના વિકારો શમે તે શૌચ છે.
(૨) સંતોષ : આ ગુણમાં અલ્પ પરિગ્રહ કે અપરિગ્રહની ભાવના છે. સાધુ કે શ્રાવક વસ્તુઓની જરૂરિયાત જેટલી ઘટાડે તેટલી મૂછ ઘટે. જે કંઈ પ્રારબ્ધ પ્રમાણે મળે તેમાં સંતોષ માનવો. જિંદગી પરિમિત છે અને તૃષ્ણા આકાશ જેટલી અનંત છે. એ તૃષ્ણાનો ખાડો કયારેય પૂરાય તેવો નથી. સંતોષ મહાગુણ છે, નિયમ છે. તેનાથી વિરૂદ્ધ લોભી જીવો અધમ કૃત્યો કરી આ જીવન અને ભાવિ જીવન બંનેનો હૂાસ કરે છે.
લોભ એ કષાયનું મૂળ છે. વળી તે આત્માના ગુણનો ઘાતક છે અને સંતોષ એ આત્મિક ગુણને સહાયક હોવાથી બધીજ પરિસ્થિતિમાં સંતોષ રાખવો. મનની પવિત્રતાથી સંતોષ ટકે છે. મનુષ્ય સંસારના સુખ મેળવવા પાપ આચરે છે. આ દૃષ્ટિવાળાને તેવા પાપના પરિણામનું જ્ઞાન છે તેથી તે સંતોષ રાખે છે.
(૩) તપ : યથાશક્તિ તપની આરાધના આવશ્યક છે. મહાવ્રતાદિમાં પ્રમાદ કે વિકાર જેવા દોષોનું રક્ષણ તપથી થાય છે. આહાર પણ સંયમ માટે કહ્યો છે. રસાસ્વાદ માટે સાધક આહાર કરે નહિ. તપ કર્મોની નિર્જરાનું મહાન સાધન છે.
તપસા નિર્જરા ચ,' તત્ત્વાર્થિગમસૂત્ર. તપના મુખ્ય બે પ્રકાર. (૧) બાહ્ય તપ (૨) અત્યંતરતપ.
જેનાથી દેહાધ્યાસ છૂટે, શરીર શોષાય તે બાહા તપ છે. આ તપને કારણે આરંભ સમારંભની અલ્પતા થાય છે. નિરર્થક પ્રવૃત્તિમાં અલ્પતા થાય છે. પ્રમાદ ઘટે છે. શરીર સંયમિત અને નિરોગી રહે છે. આહાર સંજ્ઞા સંયમિત થાય છે.
બાહ્ય તપ, અત્યંતર તપ સહિત ફળદાયી છે. બાહ્ય તપ એ અત્યંતર તપની વાડ-રક્ષક છે. અને અત્યંતર તપ બાહા તપને છિદ્ર રહિત કરે છે. યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય
તારાદેષ્ટિ
૨ ૧૬ For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004899 |
| Book Title | Granthtraya Anushilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sunandaben Vohra |
| Publisher | Sunandaben Vohra |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 298 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |