Page Text
________________
ઉલાસ ] આત દર્શન દીપિકા.
૪૮૩ તે “ઘમ વગેરે નરકે જે ભૂમિમાં આવેલ છે તેનાં અર્થાત એનાં ગોત્રોનાં રત્નપ્રભા, શર્કરા પ્રભા, વાલુકાપ્રભા, પંકપ્રભા, ધ્રુમપ્રભા, 'તમ:પ્રભા* અને *મહાતમ:પ્રભા એમ અનુક્રમે નામે છે એ વાતને ઉલ્લેખ કરીએ. આ સાત ભૂમિઓનું વિશિષ્ટ સ્વરૂપ વિચારીશું તો જણાશે કે “મેરુ પર્વતની સમતલ ભૂમિની નીચેના નવસે યોજન પછીને ભાગ કે જેને આકાર ઊંધા કરેલા શકેરા જે એટલે નીચે નીચે વિસ્તીર્ણ એવે છે તેવા અધલેકમાં એ આવેલી છે. આ સાતે ભૂમિઓ સમશ્રેણિમાં આવેલી નથી, કિન્તુ તેઓ એક બીજાથી નીચે નીચે છે. વળી આ પ્રત્યેક ભૂમિને આયામ અને વિખંભ પણ એક સરખા નથી, પરંતુ નીચે નીચેની ભૂમિ પરત્વે તે અધિક અધિક છે એટલે કે પહેલી “રત્નપ્રભા” નામની પૃથ્વીની લંબાઈ અને પહેળાઈ કરતાં બીજી “શર્કરા પ્રભા’ નામની પૃથ્વીની લંબાઈ અને પહેળાઈ અષિક છે એમ છેક સાતમી “મહાતમ પ્રભા’ સુધી સમજી લેવું. આ હકીકત આ સાતે ભૂમિના આયામ અને વિષ્કભના નીચે મુજબના પરિમાણુ ઉપરથી જણાઈ આવે છે –
રત્નપ્રભા’ આયામ અને વિષ્કભથી એક રજજુ જેટલી, “શર્કરામભા” અઢી રજજુ, વાલુકાપ્રભા ચાર રજજુ, “પપ્રભા’ પાંચ રજા, “ધૂમપ્રભા છ રજજુ, ‘તમપ્રભા સાડા છ રજજુ અને “મહાતમપ્રભા સાત રજજુ જેટલી છે. સાત ભૂમિઓની જાડાઈ–
આ ભૂમિઓની જાડાઈ તે ક્રમશઃ ઘટતી જાય છે. જેમકે પહેલી ભૂમિની જાડાઈ ૧૮૦૦૦૮ જન જેટલી, બીજીની ૧૩૨૦૦૦, ત્રીજીની ૧૨૮૦૦૦, ચોથીની ૧૨૦૦૦૦, પાંચમીની ૧૧૮૦૦૦, છઠ્ઠોની ૧૧૬૦૦૦ અને સાતમીની ૧૦૮૦૦૦ જનની છે.
આ પ્રમાણે ઉપર ઉપરની ભૂમિથી નીચે નીચેની ભૂમિનું બાહુલ્ય ઓછું હોવા છતાં એને વિષ્ક અને આયામ અધિક અધિક હેવાથી એનું સંસ્થાન છત્રાતિછત્રના જેવું એટલે કે ઉત્તરોત્તર વિસ્તીર્ણ પૃથુતર છે.
વિશેષમાં આ સાત ભૂમિઓ એક બીજાને અડકીને રહેલી નથી, કિન્તુ એક બીજાની વચ્ચે વિશાળ અંતર છે. આ અંતરમાં ઘોદધિ, ઘનવાત, તનવાત અને મહાતમોભૂત આકાશ ક્રમવાર નીચે નીચે છે એટલે કે પહેલી નરક ભૂમિની નીચે ઘોદધિ, એની નીચે ઘનવાત, ઘનવાતની
૧ “તમસ્' નો અર્થ અંધકાર થાય છે અને “પ્રભા’ને અર્થ પ્રકાશ થાય છે. આથી આવું નામ યોગ્ય નથી એવી કોઈ શંકા ઉઠાવે તો તે અસ્થાને છે, કેમકે અત્ર “પ્રભા’નો અર્થ ‘દીપ્તિ' નહિ, કિન્તુ પિતાનું જ તેજ અથવા સ્વરૂપ એવા કરવાનો છે
૨-૩ કેટલાક આને “તમા’ અને ‘તમસ્તમા” એ નામથી પણ વ્યવહાર કરે છે. જુઓ જીવસમાસની વૃત્તિ (પૃ. ૧૩).
૪ આમાં “ઈષત પ્રાભારા' નામની પુથ્વી ઉમેરતાં સમગ્ર લોકની આઠ ભૂમિએ થાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004886 |
| Book Title | Arhat Darshan Dipika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mangalvijay, Hiralal R Kapadia |
| Publisher | Yashovijay Jain Granthmala |
| Publication Year | 1932 |
| Total Pages | 1296 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 26 MB |