________________
४९०
गुजराती भाषानी उत्क्रान्ति
वा"। (कौमुदी पृ० ६८-भ्वादि-प्रकरण) अर्थात् अलमर्थ एटले शोभा, पूरतापणुं अने वारण-वारदुं-निषेध करवो-अटकाव. उक्त ‘रखे' वा 'राख' पद, प्रस्तुत निषेधवाची ‘राख' धातुमाथी आवेलुं छे. बीजा पुरुषना एकवचन आज्ञार्थमां 'राख' धातुनुं 'राख' रूप थाय छे, भने ' राख राख' मां ए ज मूळभूत छे. 'राखो राखो' ए बहुवचन छे; अने ते ऊगती गुजरातीना 'राखहु' ऊपरथी आवेलुं छे. राखहि-राखइ ऊपरथी रखे'नी उपपत्ति घटमान छे. अथवा ऊगती गुजरातीमां ' राख'ना आज्ञार्थ बीजा पुरुष एकवचनमा राखि, राखु, राखे, राखेज्जे वगैरे अनेकरूपो थाय छे. तेमांनां कोईपण एक ऊपरथी निषेधवाचक ' रखे' सारी रीते आवी शके छे.
रहेवा द्यो' पद पण निषेधने सूचवे छे. तेमांना ' रहेवा' अंशनी उपपत्ति उक्त ‘राख-राहू' ऊपरथी समझवानी छे.
१७९ बारमीथी पन्नरमी सदी सुधीनी गुजरातीनी जे कृतिओ अहीं आपेली छे तेमां 'जे'ना अर्थमां 'जु' शब्दनो प्रयोग विशेषप्रमाणमां मळे छे, त्यारे प्रस्तुत गुणरत्न 'जु' ने बदले 'जे' पद पण वापरे छे, अने आपणे वर्तमानमां 'जे नर' 'जे स्त्री' वगैरे प्रयोगोमां ए 'जे' नो ज व्यवहार करिए छिए. ए ज रीते प्रस्तुत कृतिओमा वर्तमान भाषामा प्रचलित एवा 'ते, 'ए' प्रयोगो पण मळे छे.
वळी, कर्मणि-प्रयोगमा क्रियासूचकरूपे ‘कीजइ' वगेरे पदो ऊगती गुजरातीथी पन्नरमी सदी सुधीमां विशेषे करीने वपरातां आव्यां छे त्यारे पन्नरमा सैकानो कुलमंडन 'पढायइ', 'वीकाइ,' 'बोलायइ' (प्रस्तुत निबंध पृ० ३६४ पं० ४-५ तथा १२ ) वगैरे पदोने कर्मकर्तरि तरीके नोंधे छे, अने ए रीते कर्मणिमा एक नवा 'आय' प्रत्ययनो (पृ० २६९,२७१) वधारो करे छे. वर्तमानमा कर्मणि प्रयोगोमां ' खवाय
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
