________________
२९८ गुजराती भाषानी उत्क्रान्ति
त्रीजीना एकवचनमां वैदिक त्वया, पालि त्वया के तया, प्राकृत-ते, तइ, तए, तुमे, भे वगैरे रूपो थाय छे. ऊगती गुजरातीमां 'पई' अने 'तई' रूपो हेमचंद्रे आपेलां छे. प्रस्तुत पद्योमां त्रीजीना एकवचनमा तइ, तइं, पइ, पइं, रूपो वपरायेलां छे. चालु गुजरातीमां 'ते' रूप प्रचलित छे. हेमचंद्रे आपेला 'पई' अने 'तई' नुं मूळ वैदिक ' त्वया' मां छे. 'त्वया' ऊपरथी 'तई' तो सरळ रीते आवी शके छे. ____ भाववाचक वैदिक 'वन' प्रत्ययर्नु ‘प्पण' रूपांतर हेमचंद्रे आपलं छे. ए जोतां अने वाग्व्यापारनी दृष्टिए जोतां पण 'आत्मा'ना 'अप्पानी पेठे “त्व'नो 'ए' थवो स्वाभाविक छे. आ रीते वैदिक ' त्वया' ना 'त्व'नो 'प' ऊपजे अने ते द्वारा ऊगती गुजरातीना “पई' रूपनी निष्पत्ति थाय. प्राकृत 'भे' रूपनी साथे पण प्रस्तुत 'पई'नी सरखामणी करी शकाय. ___ षष्ठी विभक्तिमां तुह, तुज्झ, तहारी अने तोरी ए पदो उक्त पद्योमां चपरायेलां छे. वैदिक-तव, पालि-तव, तुम्ह अने तुम्ह, प्राकृत-तव, तुह तुब्भ-उब्भ, तइ, वगैरे अनेक रूपो वपराय छे. अपभ्रंशमां एने माटे तउ, तुझ अने तुध्र रूपो कहेलां छे. 'तुज्झ'नुं मूळ पालि 'तुम्ह'मां जणाय छे. 'तुह' पण एमाथी आवेलु होय. 'तहारी' अने 'तोरी' पदो तद्धितांत छे. हेमचंद्र कहे छ के युष्मदू, अस्मद् वगेरे शब्दोने संबंधसूचक 'आर' प्रत्यय लागे छे. [८-४-४३४ हे० ] तुह + आर= तुहार. स्त्रीलिंगी तुहारी, ते ऊपरथी तहारी. भाषामा 'तारी'के 'हारी' रूप प्रचलित छे. 'तोरी' नुं मूळ पण ए 'तुहारी' छे. कवितामां 'तारु' अर्थमां 'तोरी' अने 'मारु' अर्थमां 'मोरी' पदो वपरायेलां छः मोरी अरजी, तोरी कृपा. 'तुहार'नी पेठे 'महार' 'महारी' वगैरे पदो पण समझवानां छे. अभयदेवनी कवितामां ‘महारिय' पद ए ज अर्थमां
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
