________________
२४६
गुजराती भाषानी उत्क्रान्ति
विभक्तिवाळा सर्वनामना प्रयोगो छे. तेमां मूळ अंग 'ज' 'क' 'त' अने 'ए' छे, तेमने 'एण' प्रत्यय लाग्या पछी फरी पाछो 'ए' प्रत्यय लागेलो छे.
एकवार प्रत्यय लागेलुं रूप, अमुक वखते, लागेला प्रत्ययनो अर्थ सूचवा असमर्थ नीवडे छे त्यारे फरीवार तेने बीजो प्रत्यय लगाडवो पडे छे. ए धोरणे उक्त प्रयोगोने बेवडा प्रत्ययो लागेला छे. आ बेवडा प्रत्यय लगाडवानी पद्धति कांइ आजकालनी नथी, बारमा सैकामां तो ते हती ज एम 'जिणि ' वगेरे रूपो ज बतावी आपे छे.
वैदिक भाषामां केटलांक क्रियापदोमां बबे अने ऋण ऋण विकरण प्रत्ययो लगाङवानुं विधान वैदिकप्रक्रियामां छे. ए जोतां बेवडा के वडा प्रत्ययो लगाडवानी पद्धति घणी ज जूनी जणाय छे. " नेषतु ' - नयतेर्लोट् शप - सिपौ द्वौ विकरणौ । तरुप्रेम - तरेम - इत्यर्थः तरतेर्विध्यादौ लिङ् उः–शप्–सिप् चेति त्रयो विकरणाः " [ वै० प्र० ३-१-१८५ ]
९० उक्त कृतिओमां चोथी विभक्तिनो प्रयोग दुर्लभ छे, पण तेने बदले छट्टीनो प्रयोग मळे छे. चोथीने बदले छट्ठी विभक्ति वापरवानी प्रथा वेदकाळ जेटली जूनी छे. ए वात आगळ कवाई गई छे. ( पृ० ५३ [६] )
चतुर्थीने बदले छट्टी विभक्ति
हेमचंद्र – वडत्तणहोतणेण - ( वडपणमाटे ) आ प्रयोगमा 'वडत्त
हो' एटलं रूप षष्ठीवाळु छे अने 'तणेण' शब्द " ते माटे ' ना अर्थने सूचववा जोडेलो छे.
हेमचंद्र कहे छे के ' ते माटे' अर्थने बताववा
'तेमाटे ' अर्थना द्योतक निपातो
' के हिं', 'तेहिं', 'रेसि', 'रेसिं' अने 'तणेण '
ए पांच निपातो वापरवाना छे. ( ८-४-४२५ ) वळी, विक्रमना
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
