________________
भरत
१६०
गुजराती भाषानी उत्क्रान्ति ७१ अपभ्रंश पदनो रूढ रीते उपयोग करनारां साधनो आ छे : (१)—नाट्यशास्त्रकार भैरते ( आशरे विक्रमना छठा सैकाथी पूर्वनो
समय ) पोताना ए शास्त्रना सत्तरमा अध्यायमां रूढार्थक
अतिभाषा, आर्यभाषा, जातिभाषा, योन्यन्तरीभाषा, अपभ्रंश अने
भाषा, विभाषा, एवां एवां अनेक सामान्य पदो द्वारा नाट्यशास्त्रकार
अनेक भाषाओनी माहिती आपी छे. उपरांत मागधी,
अवन्तीजा,प्राच्यभाषा, शौरसेनी,अर्धमागधी, बाल्हीका अने दाक्षिणात्या एम सात भाषाओने भाषा तरीके जणावी छे अने वनेचरी भाषाने विभाषा तरीके बतावी छे. वळी शकारी, चांडाली, आभीरोक्ति, शाबरी, द्रामिडी वगैरे शब्दोने खास खास भाषाओनां नामरूपे सूचव्यां छे. भरते प्रयोजेला 'भाषा' पदनी टीका करतां अभिनवगुप्त कहे छे के " भाषा संस्कृताऽपभ्रंशः” अर्थात् “संस्कृतनो अपभ्रंश ते भाषा" अने “भाषाऽपभ्रंशस्तु विभाषा"-" संस्कृतना अपभ्रंशनो पण जे अपभ्रंश ते विभाषा" आमां अभिनवगुप्ते वापरेलो प्रथम अपभ्रंश शब्द, महाभाष्यकारे वापरेला अपभ्रंश जेवो यौगिक छे. अने बीजो अपभ्रंश शब्द मने तो रूढार्थद्योतक लागे छे.
१४९ “ संस्कृतं प्राकृतं चैव यत्र पाठ्यं प्रयुज्यते ।
अतिभाषा आर्यभाषा च जातिभाषा तथैव च ॥ २७ ॥ तथा योन्यन्तरी चैव भाषा नाटये प्रकीर्तिता ॥२८॥ मागधी-अवन्तिजा प्राच्या शौरसेनी-अर्धमागधी। बाल्हीका दाक्षिणात्या च सप्त भाषाः प्रकीर्तिताः॥४९॥ शकार-आभीर-चण्डाल-शबर-द्रमिल-अन्ध्रजाः ।
हीना वनेचराणां च विभाषा नाटके स्मृता ॥ ५० ॥ १५० नाट्यशास्त्र अ० १७ श्लो० ४९-५० नी टीका पृ० ३७६ (गाय)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
