________________
૫૧
–
૪: આગમના અધ્યયન માટે લાયક કોણ? - 4
અપરિતાપી-૭, એમ કુલ સાત ગુણો જોઈએ.
આ સાત ગુણ દ્વારા જે વિનીત બને તે વ્યક્તિ આ મહાન ગ્રંથરત્નનું અધ્યયન કરવા માટે લાયક બની શકે, આ એક એક ગુણને યાદ કરી એને આત્મસાત્ કરવાનો પ્રયત્ન કરવાનો છે.
હવે આલોચ૧, વિનીત-ર એવા બે ગુણોની વિચારણા કર્યા પછી, ત્રીજા મુદ્દામાં ક્ષેત્રની વિચારણા કરવાની છે.
- ૩ - રર : ક્ષેત્ર : કયા ક્ષેત્રમાં અધ્યયન-અધ્યાપન કરવું અને ન કરવું ? તે વાત જણાવતાં કહે છે કે જ્યાં સરોવરનો કાંઠો હોય, આમ્રવૃક્ષો હોય, પવિત્ર વૃક્ષો હોય, દેવોનો વાસ હોય તેવા સ્થાનમાં અને સિદ્ધક્ષેત્રમાં વાંચવું, કે કલ્યાણક ભૂમિમાં અધ્યયન-અધ્યાપન કરવું-કરાવવું. પરંતુ ભાંગેલા મકાન, સ્મશાન, બળેલું-દાઝેલું મકાન, ખંડેર, જોતાં જ ગમે નહીં તેવાં મકાન, જ્યાં ખારોપાટ હોય, જ્યાં બળેલા અંગારા પડ્યા હોય, જ્યાં અશુચિ પડી હોય તેવા સ્થાનમાં ન કરવું.
આ આલોચના વગેરે આઠ વસ્તુ જે બતાવી રહ્યા છે, તે વાંચવાવાળા ને સાંભળવાવાળા બન્ને માટે છે. એટલે અધ્યેતા-અધ્યાપક, વક્તા અને શ્રોતા બંનેએ આ બાબતો સાચવવાની છે.
ચૂર્ણિકાર ભગવંતે આ વસ્તુને રજૂ કરતાં કહ્યું છે કે આગમનું આ અધ્યયનાદિ કરતી વખતે એ પણ ધ્યાનમાં રાખવું જરૂરી છે કે, જ્યાં અધ્યયનાદિ કરવાનું હોય ત્યાં આજુબાજુમાં જો ડાંગર, ઘઉં, જવ વગેરે ધાન્ય પડેલું હોય તો ત્યાં કરી શકાય, પરંતુ જો ત્યાં તલ, ચણા વગેરે પડ્યા હોય તો ત્યાં અધ્યયન-અધ્યાપન ન કરી શકાય. એ માટે લખ્યું કે -
તી સાત્રિ-વિધિ-શોધુમ-નવવિધા-સમીવે,
ण तु तिल-चणगादिसमीवे ।' આ પછી ક્ષેત્રની વાત સ્પષ્ટ કરતાં જણાવ્યું કે, ક્ષેત્ર પ્રશસ્ત અને અપ્રશસ્ત એમ બે પ્રકારનું છે. શેરડીનું વન-૧, ડાંગરનું વન-૨, પદ્મસરોવર-૩, ખીલેલાં ફુલોવાળો વનખંડ-૪, ગંભીર અને અવાજ કરતા દક્ષિણાવર્ત પાણીવાળું સરોવર-૫, જિનેશ્વર પરમાત્માનું દેરાસર-૬; આ છ સ્થળો પ્રશસ્ત ક્ષેત્ર છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
