________________
૬૧૬
શ્રી બૃહદ્ જૈન થોક સંગ્રહ
અ. પ્રશસ્ત કાય વિનય – તેના ૭ ભેદ તે યત્નાથી ચાલે, ઊભો રહે, બેસે, શયન કરે, ઓળંગે, વારંવાર ઓળંગે, સર્વ ઇન્દ્રિયો અને કાયાની પ્રવૃત્તિ યત્નાથી કરે.
બ. અપ્રશસ્ત કાય વિનય – તેના ૭ ભેદ અયત્નાથી ચાલે, ઊભો રહે, બેસે, શયન કરે, ઓળંગે, વારંવાર ઓળંગે, સર્વ ઇન્દ્રિયો અને કાયાની પ્રવૃત્તિ અયત્નાથી કરે.
આમ કાય વિનયના કુલ ૧૪ ભેદ થયા.
૭) વ્યવહા૨ વિનય – તેના ૭ ભેદ છે. ૧. ગુરુજનો, સત્પુરુષો પાસે બેસે. ૨. ગુરુ આદિની આજ્ઞા પ્રમાણે વર્તે. ૩. ગુરુ આદિ પાસેથી વિદ્યા પ્રાપ્ત કરવા અથવા જેની પાસેથી વિદ્યા લીધી છે તેની સેવા કરે. ૪. ઉપકાર યાદ કરીને ગુરુજનોની કૃતજ્ઞતાપૂર્વક સેવા કરે. ૫. રોગી, વૃદ્ધ, ગુરુ આદિની ચિંતા, દુઃખ જાણીને તે દૂર કરે. ૬. દેશ, કાળ અનુસાર પ્રભુ આજ્ઞા પ્રમાણે ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરે. ૭. નિંધ પ્રવૃત્તિ ન કરે. સર્વને અનુકૂળ કાર્ય કરે. (આમ ૫ + ૫૫ + ૫ + ૨૪ + ૨૪ + ૧૪ + ૭ = ૧૩૪ ભેદ વિનય તપના થયા.) ૩. વૈયાવચ્ચ તપ
આહાર, પાણી, ઔષધ આદિથી સેવા કરવી તે વૈયાવચ્ચ. તેના ૧૦ ભેદ. ૧. આચાર્ય, ૨. ઉપાધ્યાય, ૩. નવદીક્ષિત, ૪. રોગી, ૫. તપસ્વી, ૬. સ્થવિર, ૭. સ્વધર્મી, ૮. કુળ, ૯. ગણ, અને ૧૦ સંઘ એ ૧૦ ની વૈયાવચ્ચ (સેવાભક્તિ) કરે.
૪. સ્વાધ્યાય તપ
આત્મ ઉપયોગી જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાના હેતુથી મર્યાદાપૂર્વક શાસ્ત્રોનું પઠન પાઠન કરવું. તેના પાંચ ભેદ છે. ૧. વાયણા – સૂત્રાદિની વાંચના લેવી, દેવી. ૨. પુચ્છણા – શંકાના સમાધાન માટે
Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
