________________
પ્રમાણ – નય
પિ૭૫) રહે તે આધેય. જેમ પૃથ્વી આધાર, ઘટાદિ પદાર્થો આધેય. જીવ આધાર, જ્ઞાનાદિ આધય.
૧૫. આવિર્ભાવ તિરોભાવ : જે પદાર્થ દૂર છે તે તિરોભાવ અને જે પદાર્થ ગુણ નજીકમાં છે તે આવિર્ભાવ. જેમ દૂધમાં ઘીનો તિરોભાવ છે અને માખણમાં ઘીનો આવિર્ભાવ છે.
૧૬. ગણતા – મુખ્યતા : અન્ય વિષયો છોડીને આવશ્યક વસ્તુનું વ્યાખ્યાન કરાય તે મુખ્યતા અને જે વસ્તુ ગુપ્તપણે અવધાનપણે રહી હોય તે ગૌણતા છે. જેમ – જ્ઞાનથી મોક્ષ થાય છે, એમ કહેવામાં જ્ઞાનની મુખ્યતા રહી અને દર્શન, ચારિત્ર, તપ આદિની ગૌણતા રહી.
૧૭. ઉત્સર્ગ – અપવાદ : ઉત્સર્ગ તે ઉત્કૃષ્ટ માર્ગ છે અને અપવાદ તેનો રક્ષક છે. ઉત્સર્ગ માર્ગથી પતિત અપવાદનું અવલંબન લઈને ફરીથી ઉત્સર્ગ (ઉત્કૃષ્ટ) માર્ગે પહોંચી શકે છે. જેમ સદા ૩ ગુપ્તિથી રહેવું તે ઉત્સર્ગ માર્ગ અને પ સમિતિ તે ગુપ્તિના રક્ષક, સહાયક, અપવાદ માર્ગ છે. જિનકલ્પ ઉત્કૃષ્ટ માર્ગ છે, સ્થવિરકલ્પ અપવાદ માર્ગ છે. ઇત્યાદિ પદ્રવ્યમાં પણ જાણવા.
૧૮. ત્રણ આત્મા : બહિરાત્મા, અંતરાત્મા અને પરમાત્મા. બહિરાત્મા શરીર, ધન, ધાન્યાદિ સમૃદ્ધિ, કુટુંબ, પરિવાર આદિમાં તલ્લીન થવું તે મિથ્યાત્વી.
અંતરાત્મા – બાહ્ય વસ્તુને પર સમજીને તેને ત્યાગવા ચાહે ત્યાગે તે. ૪ થી ૧૨ ગુણસ્થાનવાળા.
પરમાત્મા – સર્વ કાર્ય સિદ્ધ થયા. કર્મમુક્ત થઈ સ્વ-સ્વરૂપમાં લીન છે તે સિદ્ધ તથા કેવળજ્ઞાની ભગવંતો પરમાત્મા.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
