________________
અપર્યાપ્તા તથા પર્યાપ્તા દ્વાર Oિઉ૬૧) વગરના 'અનાહારક' કહેવાય છે.
તે જીવ બાંધેલી યોનિસ્થાનમાં પ્રવેશ કરી ઉપજે (વાસ કરે) તે જ સમયે તે યોનિસ્થાન જે પુદ્ગલના બંધારણથી બંધાયા હોય, તે જ પુદ્ગલનો આહાર, તાવડામાં નાંખેલા વડાની રીતે કરે છે. તેને ઓજ આહાર કર્યો કહેવાય છે, અને તે જીંદગીમાં એક જ વાર કરે છે. તેવો આહાર ખેંચી પરિણમાવતા એક સમય લાગે છે ત્યારે આહાર પર્યાપ્તિ પૂરી થાય છે. (૧) તે પરિણમાવેલા આહારના રસનો એવો ગણ છે, કે તેનાં રજકણો એકઠાં થવાથી સાત ધાતુરૂપે સ્થૂળ શરીરની આકૃતિ બને છે. મૂળ ધાતુઓ જીંદગી સુધી સ્થૂળ શરીરને ટકાવી રાખે છે. એવા શરીરમાં જેમ ફૂલમાં સુગંધ તે રીતે જીવ રહી શકે છે. તે બીજી શરીર પર્યામિ કહેવાય છે. તેવી આકૃતિ બંધાતાં એક અંતર્મુહૂર્ત લાગે છે. ત્યારે શરીર પર્યાપ્તિ પૂરી થાય છે. ત્યાં સુધીના આહારને ઓજ આહાર કહેવાય છે, ત્યારપછી રોમ આહાર ચાલુ થાય છે. (૨) તે શરીરની મજબૂતી થતાં જ તેમાં ઈદ્રિયોના અવયવો પ્રગટ થાય છે. તેમ થતાં અંતર્મુહૂર્તનો વખત લાગે છે. તે ત્રીજી ઇંદ્રિય પર્યાપ્તિ કહેવાય છે. (૩) ઉપર મુજબ શરીર અને ઇન્દ્રિય મજબૂત થયા પછી સૂક્ષ્મ રીતે એક અંતર્મુહૂર્તમાં શ્વાસ લેવા મૂકવાની શક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે તે ચોથી શ્વાસોચ્છવાસ પર્યાપ્તિ કહેવાય છે. (૪) તે પછી એક અંતર્મુહૂર્તમાં ભાષાના પુદ્ગલો ગ્રહણ કરવાની શક્તિ પેદા થાય છે તેનું નામ પાંચમી ભાષા પર્યામિ કહેવાય છે. (૫) એક અંતર્મુહૂર્તમાં મનના પુદ્ગલો લેવાની શક્તિ પેદા થાય છે તેને મન પર્યાપ્તિ કહે છે. (૬) ઉપરની રીતે એક સમય અને પાંચ અંતર્મુહૂર્ત છે પર્યાપ્તિ બંધાય છે."
" આ શબ્દ શ્રવણ કરતાં જ શિષ્ય શંકા કરે છે કે શાસ્ત્રકારો છે પર્યાપ્તિ બાંધવાના વખતને એક અંતર્મુહૂર્ત કહે છે તેનું કેમ ?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
