________________
શ્રી પાંચ જ્ઞાન ૬. નોઇન્દ્રિય અર્થાવગ્રહ – તે મન દ્વારા દરેક પદાર્થના અર્થને ગ્રહ.
વ્યંજનાવગ્રહના ચાર ભેદ અને અર્થાવગ્રહના છ ભેદ મળી અવગ્રહના દશ ભેદ છે.
અવગ્રહ કરી સામાન્ય પ્રકાર અને ગ્રહે પણ જાણે નહિ, જે એ કોનો શબ્દ કે ગંધ પ્રમુખ છે. પછી ત્યાંથી ઈહા મતિજ્ઞાનમાં પ્રવેશ કરે. ઈહા તે વિચારે જે અમુક શબ્દ કે ગંધ પ્રમુખ છે પણ નિશ્ચય થાય નહિ. પછી અવાય મતિજ્ઞાનમાં પ્રવેશ કરે. અવાય તે નિશ્ચય કરવો, જે એ અમુકનો જ શબ્દ કે ગંધ પ્રમુખ છે. પછી ધારણા મતિજ્ઞાનમાં પ્રવેશ કરે. ધારણા તે ધારી રાખે, જે અમુક શબ્દ કે ગંધ પ્રમુખ આ પ્રકારે હતો.
એમ ઈહાના છ ભેદ તે શ્રોત્રેન્દ્રિય ઈહા યાવતુ નોઈદ્રિય ઈહા. એમ અવાયના છ ભેદ તે શ્રોત્રેન્દ્રિય અવાય યાવતુ નોઈદ્રિય અવાય. એમ ધારણાના છ ભેદ તે શ્રોત્રેન્દ્રિય ધારણા યાવતુ નોઈદ્રિય ધારણા.
તેમનો કાળ કહે છે.
અવચહનો કાળ એક સમયથી અસંખ્યાત સમયના પ્રવેશ્યા પુગલને છેલ્લા સમયે જાણે, જે મને કોઈ બોલાવે છે.
ઈહાનો કાળ અંતર્મુહૂર્ત, તે વિચાર ચાલ્યા કરે, કે જે મને કોઈક બોલાવે છે તે આ હશે કે એ?
અવાયનો કાળ અંતર્મુહૂર્ત – નિશ્ચય કરવાનો, જે મને અમુક જ બોલાવ્યો છે, શબ્દ ઉપર નિશ્ચય કરે.
ધારણાનો કાળ સંખ્યાતા વર્ષ અથવા અસંખ્યાતા વર્ષ સુધી ધારી રાખે, જે અમુક વેળાએ અમુકનો શબ્દ સાંભળ્યો હતો તે આ પ્રકારે હતો. એ અવગ્રહના ૧૦ ભેદ, ઈહાના ૬ ભેદ, અવાયના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
