Page Text
________________
૮૨ ]
સમથ –સમાધાન
નદીની જેમ અન્ય અનેક વાર્તાના પ્રાયશ્ચિતનું વર્ણન શાસ્ત્રોમાં સ્વતંત્ર જોવામાં આવતું નથી, પરંતુ મનાય છે. જેમ-પાખી અને ચામાસીના દિવસે પાખી તથા ચેામાસી પ્રતિક્રમણ ભૂલી જવાનું, નિદ્રાના કારણે શત્રિપ્રતિક્રમણ ન થયાનું, રાત્રિએ માથું ઢાંકયા વગર બહાર જવાનું, આ જ રીતે પૂજયા વગર બહાર જવું આદિ અનેક વાતાના પ્રાયશ્ચિતનુ વર્ણન ન હેાવા છતાં પણ માન્ય છે. તે જ રીતે નદીના પ્રાયશ્ચિતનું વણુ ન સ્વત ંત્ર ન દેખાવા છતાં પણુ સમજવુ જોઇએ.
પ્રશ્ન ૧૦૨૦ઃ—નિશીથના ૧૨મા ઉ. માં સ-જીવને બાંધવા-બંધાવવાનુ` પ્રાયશ્ચિત બતાવ્યું છે, તો તેને અ શું સમજવે ?
,
4t
""
''
""
:
ઉત્તર :—ભાષ્યકાર ‘ જોઢુળ ’ ના અ‘ કરૂણા ' કરે છે. શબ્દશાસ્ત્રની દૃષ્ટિથી પણ કલુણ, કાલુણ અને કૈલુણના વિકાસ યુક્તિ સંગત બેસે છે. કલુણના મૂળ અર્થાં કરૂણ-ભાવ, દીન ભાવ છે. વિપાક સૂત્રના ' પ્રથમ અધ્યયનમાં આંધળા પુરૂષનું વર્ણન કરતા કાલણથી કરૂણવૃત્તિના જ ઉલ્લેખ કર્યાં છે. આંધળા માણસની સ્થિતિ દીન—ભાવની દ્યોતક (ને બતાવનાર ) છે. અને તે દીન-ભાવથી જ પેાતાની આજીવિકા ચલાવી રહ્યો હતા. “ વાળસમળો કોષના ૨૧ મા પૃષ્ટમાં કલુણનું સંસ્કૃત રૂપ દીધુ છે. અને તેને અદીન તથા દયાજનક કર્યાં છે. તથા “ વરિયા ” ને પણ વૃત્તિ અ કર્યાં છે. જેના માટે “ સંર્વાદपडियाए ‘ મેદુળ-પઢિયાÇ ' આદિ, શાસ્ત્રમાં અનેક ઉદાહરણ મળે છે. એથી નિશીથના ૧૨ મા . ના ત્રસ-પ્રાણીમાંધવા-દોડવારૂપ સૂત્ર પાઠના આ નિષ્કર્ષી નિકળે છે કે સાધુ શય્યાત્તરને ત્યાં અદીન ભાવે રહે, અન્યત્ર (બીજે) કયાંય સ્થાન મળશે નહિ અથવા હું આનુ કામ નહિ કરૂં, તે આ કાઢી મુકશે ઇત્યાદિ ભયથી દીન-વૃત્તિ સ્વીકારીને, ભિક્ષુ શય્યાન્તરના કહેવાથી તેના પશુઓને બાંધવા-છેડવા રૂપ ગૃહકાર્ય કરે નહિ, જો એવું કાય કરે તેા ચાતુર્માસિક પ્રાયશ્ચિતનું વિધાન કર્યું છે. ભાષ્યકારે ત્રસપ્રાણીની વ્યાખ્યા વાછરડુ આદિ એવે! અ કર્યાં છે, જેથી સ્પષ્ટ રૂપે શય્યાત્તરની ગૃહ–સ્થિતિને પરિચય મળે છે. સ્વયં ભાષ્યકાર જ આ સ્થિતિનું નિરૂપણ કરતા કહે છે કે ગૃહસ્થ, ક્ષેત્ર આદિમાં જતે! હાય ત્યારે પોતાના ઘરના વાછરડા વગેરેને સંભાળી રાખવાનું સાધુને કહે, ત્યારે મુનિ પોતાના અઢીન—પરિચય દેતા થકા આ પ્રકારનું ગૃહકાર્ય કરવાને સ્પષ્ટ રૂપે અસ્વીકાર કરે અને કહે કે “તમે મને વાસણ અથવા થાંભલા જેવા સમજી લ્યે. ’” ભાષ્યકારના ઉક્ત કથનને! આ સ્પષ્ટ અભિપ્રાય છે કે સાધુએ મુધા-જીવી હેાવુ જોઇ એ.
કરતા
નિશીથ સૂત્રના પાઠમાં આવેલ ભ્રુણ શબ્દને લઈ ને કેટલાક લોકો એમ કહે છે કે–“ સાધુ અનુક ંપાને લઈને ત્રસ પ્રાણિઓને ખાંધે-છેડે નહિ. તેનુ આ કથન શાસ્ત્ર અનુકૂળ સિદ્ધ થતુ ં નથી. જો અનુક ંપા નિમિત્તે બાંધવું–હાડવુ નિષેધ છે,
તા શું વૈષવશ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004857 |
| Book Title | Samarth Samadhan Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Samarthmal Maharaj |
| Publisher | Sthanakwasi Jain Dharmik Shikshan Sangh Rajkot |
| Publication Year | 1979 |
| Total Pages | 258 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 13 MB |