Rasodanu Tattvagyan

SR No.: 004851
Original Sutra Author: N/A
Author: Malaykirtivijay
Publisher: Akhil Bharatiya Swadhyaya Pith
Publication Year: 2003
Total Pages: 134
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Food, D000, & D010
File Size: 9 MB

Page 47

વપરાય છે. વળી બટાટાનું શાક વાપરતાં કંદમૂળ ખાઈએ છીએ તે સ્પષ્ટ જણાય છે,
જ્યારે સૂંઠ વગેરેમાં તો પર્યાય (અવસ્થા) સંપૂર્ણ બદલાઈ ગઈ છે. ઔષધાદિકારણે અને પરિણામ ન બગડતાં હોવાથી મહાપુરૂષોએ કોઈક વસ્તુની છૂટ આપી હોય તેથી બટાટાના શાક વગેરેની પણ છૂટ લઈ લેવાથી કે તેના બચાવમાં દલીલ-તર્ક લડાવવાથી પાપકર્મના બંધથી બચી શકાય નહીં. ૬. ચોમાસામાં છત્રી જેવા આકારના બિલાડીના ટોપ થાય છે, તે અનંતકાય છે. માટે તે તોડવા નહીં કે તેને અડવું પણ નહીં. ૭. મોથ (જળાશયના કિનારે પાકે છે), વત્થલાની ભાજી, થેગ (Bગપોંક થાય છે, ચોમાસામાં ઘણે ઠેકાણે વેચાય છે) અને પાલખભાજી અનંતકાય છે. ૮. અંકુરા પ્રથમ ઊગતી અવસ્થામાં અવ્યક્ત પાંદડા વગેરે અવયવો, જેને ફણગા ફૂટ્યા તેમ કહીએ છીએ તે કઠોળના અંકુરા વગેરે અનંતકાય છે. મગ, ચણા વગેરે કઠોળ ધાન્યને રાત્રે પલાળતાં બીજે દિવસે સવારે અંકુરા ફૂટે છે, તે પણ અનંતકાય છે. ૯. કિસલય : કિસલય એટલે ઊગતાં નવા કૂણાં પાંદડા, જેને કુંપળ કહેવામાં આવે છે. બીજ વાવવામાં આવે છે, તેમાં તે બીજનો જ જીવ કે બીજો જીવ ઉપજીને પ્રથમ બીજની વિકસ્વર અવસ્થા કરે છે. પ્રથમ બીજની વિકસ્વર અવસ્થા બાદ તુર્ત જ અનંત જીવો ઉપજીને કિસલય અવસ્થા રચે છે. પછી તે અનંત જીવો અંતર્મુહૂર્તમાં ચ્યવી જાય છે-મૃત્યુ પામે છે અને બીજનો મૂળ જીવ તે કિસલયમાં વ્યાપ્ત થઈ જાય છે. ૧૦. જેનાં બીજ કે ઠળિયાં ન બંધાયા હોય તેવા સર્વ પ્રકારના કોમળ-કુણાં ફળો અનંતકાય છે. દા.ત. બીજ ન બંધાયેલ કોમળ આંબલી અનંતકાય છે. ૧૧. ગુપ્ત નસોવાળાં શણ વગેરેના પાંદડાં અનંતકાય છે. ૧૨. છેલ્યા પછી ફરી ઊગે તેવાં થોર, કુંવાર, ગુગળ, ગળો (લીમડે કે વાડો ઉપર વીંટળાય છે) વગેરે અનંતકાય છે. ૧૩. કાષ્ટ કરતાં ય જાડી છાલ હોય તો તે છાલ અનંતકાય સમજવી. (ફળની છાલમાં આ નિયમ લાગતો નથી.)
દરેક વનસ્પતિ ઉત્પન્ન થાય ત્યારે અનંતકાય જ હોય છે. પરંતુ પછીથી જો અનંતકાય જાતિની વનસ્પતિ હોય તો અનંતકાય રહે છે અને પ્રત્યેક જાતિની વનસ્પતિ હોય તો તે પ્રત્યેક વનસ્પતિ થઈ જાય છે.
રસોડાનું તત્વજ્ઞાન - ૩૪