Page Text
________________
=
संमार्जनादीनां
क्षेत्रसंशोधनाऽभिवर्षणादीनां सिद्धयै निष्पत्तये कर्त्तव्यं मन्त्रपूर्व तु | पुरस्सरमेव ॥ ८ / ११॥ --> न्यासेत्यादि ।
न्याससमये तु सम्यक् सिद्धानुस्मरणपूर्वकमसङ्गम् । मुक्तौ ( ? सिद्धौ ) तत्स्थापनमिव कर्त्तव्यं स्थापनं मनसा ॥८/१२॥ न्याससमये तु = मन्त्रन्यासकाले तु सम्यक् = अवैपरीत्येज सिद्धानुस्मरणपूर्वकं = मुक्तात्मस्मरणपूर्व अस शारीरमानससङ्गरहितं मुक्तौ परमपदे तस्य = केवलज्ञानादिचिच्छक्तिसमन्वितस्य स्थापनं इव कर्तव्यं स्थापनं प्रतिमाया मनसा = प्रतिष्ठाविधिशुद्धेन अन्तःकरणेज, भावोन्नयनव्यापारोऽयमेवेति कृत्वा ॥८/१२|| 'सेयं प्रतिष्ठा किमुच्यते ?' इत्याह -> 'बीजे' त्यादि ।
बीजन्यासः सोऽयं मुक्तौ भावविनिवेशतः परमः । सकलाऽवञ्चकयोगप्राप्तिफलोऽभ्युदयसचिवश्च ॥८/१३॥
कल्याणकन्दली
देवाणं ||१८|| तत्तो सुहजोएणं सत्थाणे मंगलेहिं ठवणा उ । अहिवासणमुचिएणं गंधोदगमादिणा एत्थ || २१ || चत्तारि पुण्णकलसा, पहाणमुद्दाविचित्तकुसुमजुया । सुहपुण्णचत्तचउतंतुगोच्छया होंति पासेसु ||२२|| मंगलदीवा य तहा, घयगुलपुष्णा | सुभिक्खुभक्खा य । जववारयवण्णयसत्थिगादि सव्वं महारंभं ||२३|| मंगलपडिसरणाई चित्ताई रिद्भिविद्धिजुत्ताई । पढमदियहंमि चंदणविलेवणं चेव गंधडूढं ||२४|| चउणारीओमिणणं णियमा अहिगासु णत्थि उ विरोहो । वत्थं च इमासिं जं पवरं तं इहं सेयं ||२५|| जं एयवइयरेणं सरीरसक्कारसंगयं चारु । कीरइ तयं असेसं, पुण्णणिमित्तं मुणेयब्वं ||२६|| उकोसिया य पूजा पहाणदव्वेहि एत्थ कायव्वा । ओसहि-फल- वत्थ- सुवण्ण-मुत्तरयणाइएहिं च ॥ २९ ॥ चित्तबलि-चित्तगंधेहिं चित्तकुसुमेहिं | चित्तवासेहिं । चित्तेहिं विऊहेहिं भावेहिं विहवसारेण ||३०|| चितिबंदण श्रुतिबुड्ढी उस्सग्गो साहु सासणासुरीए । यसरण | पूयकाले ठवणा मंगलपुव्वा उ ||३२|| पूया बंदणमुस्सग्ग पारणा भावथेज्जकरणं च । सिद्धाचलदीवसमुद्दमंगलाणं च पाढो | उ ||३३|| <- इत्यादि । अधिकन्तु तट्टीकातोऽवसेयम् । कुलक्रमायातमन्त्रपुरस्सरमेव = स्वकुलपरम्पराऽऽगतमन्त्रोच्चारपूर्वकमेव । | अनेन वाचिकव्यापारोऽभिहितः । मानसिकव्यापारञ्चानुपदमेव मूलकाराः स्वयमेव वक्ष्यन्ति ॥८/११ ॥
8 न्यासकालीनविधिविमर्शः
=
Jain Education International
=
१९९
->
मूलग्रन्थे दण्डान्वयस्त्वेवम् • न्याससमये तु सम्यक् सिद्धानुस्मरणपूर्वकं मुक्तौ तत्स्थापनं इव मनसा स्थापनं असङ्ग कर्तव्यम् ||८ / १२ ॥ इयं कारिका प्रतिमाशतकवृत्तौ [गा. ७६ पृ. ४५२] समुद्धृता ।
शारीर- मानससङ्गरहितं = कर्म नोकर्मादिद्रव्य-गृहादिक्षेत्र माघादिकाल-ममत्वाहङ्कारादिभाव नरादिभवप्रतिबद्ध शारीरिक|मानसिक- वाचिकसकलसङ्गाऽपेतं परमपदे केवलज्ञानादिचिच्छक्तिसमन्वितस्य स्थापनं इव प्रतिष्ठाविधिशुद्धेन अन्तःकरणेन प्रतिमायाः स्थापनं कर्तव्यम् । अनेन फलोपधायकमन्तरङ्गं कारणमभिहितं मानसी स्थापना च प्रदर्शिता । न चैवमेव कथं | न्यासः सम्मतः इति शङ्कनीयम्, भावव्यापारोऽयमेवेति कृत्वाऽमोघफलोपधानाय तादृशस्यैव तस्येष्टत्वादिति दिक् ||८ / १२॥ मूलग्रन्थे दण्डान्वयस्त्वेवम् > मुक्तौ भावविनिवेशतः सोऽयं परमः बीजन्यासः सकलावञ्चकयोगप्राप्तिफल: अभ्युदयसસ્વકાર્યનિયોજન વગેરે કુલપરંપરાથી આવેલ મંત્રપૂર્વક જ કરવું જોઈએ. [૮/૧૧]
->
વિશેષાર્થ :- પ્રતિષ્ઠામાં ક્ષેત્રશુદ્ધિ, જલવર્ષણ વગેરે જરૂરી છે. તે માટે ક્રમશઃ વાયુદેવ, મેઘકુમાર વગેરે દેવોનું આહ્વાન, પૂજન કરી તેઓને તે તે કાર્યમાં જોડવા વગેરે દરેક ક્રિયા પોતાની કુલપરંપરાથી આવેલ મંત્રપૂર્વક જ થવી જોઈએ. ક્ષેત્રશુદ્ધિ વગેરે ન કરવામાં આવે કે ક્ષેત્રપાલનું તર્પણ ન કરવામાં આવે તો પ્રાયઃ નિર્વિઘ્ન રીતે પ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠા જ ન થઈ શકે. માટે તે વિધિ પ્રાચીન પરંપરાપ્રાપ્ત મંત્રપૂર્વક થવી આવશ્યક છે. [૮/૧૧]
ગાથાર્થ :- ન્યાસ સમયે સમ્યક્ રીતે સિધ્વસ્મરણપૂર્વક, મુક્તિમાં વીતરાગના સ્થાપનની જેમ, મનથી [પ્રતિમાનું] સંગ વિના स्थापन २. [ ८ / १२]
ટીડાર્થ :- મંત્રન્યાસ સમયે વિપર્યાસ ન થાય તે રીતે મુક્ત આત્માના સ્મરણપૂર્વક પરમ પદમાં કેવલજ્ઞાન વગેરે ચિત્શક્તિયુક્ત વીતરાગના સ્થાપનની જેમ, પ્રતિષ્ઠાવિધિથી શુદ્ધ થયેલ અંતઃકરણથી પ્રતિમાની, શારીરિક-માનસિક સંગ વિના, પ્રતિષ્ઠા કરવી જોઈએ; કારણ કે આ જ વિશુદ્ધ ભાવને લાવવાનો વ્યાપાર = प्रवृत्ति छे. [ ८ / १२]
વિશેષાર્થ :- સિદ્ધશિલામાં જેમ વીતરાગ-સર્વજ્ઞ મુક્તાત્મા પ્રતિષ્ઠિત થાય છે તેમ પ્રતિમામાં વીતરાગભાવની પ્રતિષ્ઠા કરવી જોઈએ. પરંતુ પ્રતિમાપ્રતિષ્ઠા નિજભાવસ્થાપનપૂર્વક થાય અર્થાત્ નિાત્મામાં વીતરાગભાવના આરોપપૂર્વક થાય તે માટે મુક્તાત્માનું સ્મરણ, સંગરહિતતા અને પ્રતિષ્ઠાવિધિથી વિશુદ્ધ મન આ ત્રણ અતિ આવશ્યક છે; તેના વિના તાત્ત્વિક ભાવ = વીતરાગભાવસ્થાપન શક્ય નથી. મમત્વ, અહંકાર વગેરે માનસિક સંગ પણ શારીરિક સંગની જેમ ત્યાજ્ય છે - આ વાત ધ્યાનમાં રાખવી.[૮/૧૨] ‘મુખ્ય દેવતાને ઉદ્દેશીને નિાત્મામાં વીતરાગભાવની પ્રતિષ્ઠા થાય છે તે શું કહેવાય ?’ એવી શંકાના સમાધાન માટે મૂલકારથી
For Private & Personal Use Only
= कुलक्रमायातमन्त्र
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004833 |
| Book Title | Shokshaka Prakarana Part 1 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Divya Darshan Trust |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 240 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 22 MB |