________________
ભાદરવા વદ-૪
| વાણીનો સંયમ ધર્મએ ઉત્કૃષ્ટ મંગળ છે....
પરમકૃપાળુ પરમાત્માએ માનવજીવનની સાર્થકતા માટે તથા આપણા હિતને માટે કરુણાથી અનેક વાતો બતાવી છે. બધા જ જીવોની ઈચ્છા છે કે આપણે કેમ સુખી થઈએ. દુઃખ આવે જ નહીં. ઈચ્છા હોવી એ જુદી વાત છે અને ઈચ્છા સફળ થવી એ બીજી વાત છે. ઈચ્છાઓ તો રોજ નવી-નવી જન્મે છે પણ સફળ તો કોઈક જ બને છે. ઈચ્છાઓને સફળ કરવા માટે પ્રભુએ ધર્મનો મંગલમય માર્ગ બતાવ્યો છે. ધર્મ પોતે તો ઉત્કૃષ્ટ મંગળ છે જ એમાં કોઈ બે મત નથી પણ આજે હજારો કાર્યક્રમો ધર્મના નામે ચાલે છે. અનેક ફાંટાઓ ધર્મના ફંટાયેલા છે તેથી માણસ મૂંઝાઈ જાય કે ધર્મ કહેવો કોને ? કયા માર્ગે ચાલવું? પહેલાં અહિંસાને ધર્મનું લક્ષણ કહ્યું છે. તેથી જો જીવનમાં અહિંસા આવશે તો જ આપણને ધર્મમાં સફળતા મળશે. અહિંસા આપણે જોઈ ગયા. હવે તે કેમ આવે તે આપણે જોઈ રહ્યા છીએ. અહિંસાના પાલન માટે સંયમ જરૂરી છે. મનનો સંયમ આપણે જોઈ ગયા છીએ, મનના અસંયમે અનેક આત્માઓ ગબડી ચૂકયા છે. મન પવનની જેમ ક્યાંનું ક્યાં ભટકે છે. તેના પર જો કંટ્રોલ નહીં રાખીએ તો અહિંસા સાચા અર્થમાં પળાશે નહીં. મન શુદ્ધ હશે તો જ અહિંસાને પાળી શકશો. સ્ટીયરીંગ પરનો કાબૂ ચાલ્યો જાય તો......
હવે બીજો સંયમ છે વાણી પરનો સંયમ. વાણી પરનો કંટ્રોલ આપણો સાવ ચાલ્યો ગયો છે. વાણીના અસંયમે અનેકના જીવન હોમાઈ ગયા છે. વાત-વાતમાં ઉશ્કેરાઈ જઈને કોઈના મર્મસ્થાનકો પર વાણીના પ્રહારો દ્વારા સામેની વ્યક્તિને મૃતપ્રાયઃ કરી નાખીએ છીએ. વાણીના અસંયમની સામે સહનશીલતા પણ રહી નથી. તેથી જરાક પ્રતિકૂળ શબ્દો સાંભળવા મળે કે મનનું ધારેલું ન થાય તો સંયમના અભાવે ઉશ્કેરાઈ જઈને દુર્લભ આ માનવભવને પળવારમાં હોમી દઈએ છીએ. વાણીનું બીજું નામ છે સરસ્વતી.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org