________________
૧૬૫
સમજીને તેની પાછળ ભોગ આપતા. એ જમાનામાં અમુક ઉપાધ્યાયના વિદ્યાર્થી હોવું તે સ્ટેટસ ગણાતું. અને આજે સરખામણી કરવામાં આવે તો! વિદ્યાર્થી અને શિક્ષક વચ્ચે કેવું વાતાવરણ છે ! શિક્ષક પોતાના સાચા દિલથી ભણાવતો નથી. એને તો પગાર સાથેજ નિસ્બત રહે છે. અને ઉદ્ધત વિદ્યાર્થીઓ પણ લાંચ-રૂશ્વત દ્વારા અથવા ધાક-ધમકીથી આગળ આવવા મળી રહયા છે. પરિણામે બન્ને પક્ષે અશાંતિ છે. વિદ્યા તો દાન છે. એને પૈસાથી વેચવાની ન હોય. પણ આજે પૈસાથીજ મળે છે માટે સાચું જ્ઞાન રહ્યું જ નથી. વિનયી શિષ્યનો જવાબ
વિનય કરતાં-કરતાં માણસમાં એક પ્રકારની અજબ કોટિની બુધ્ધિ ઉત્પન્ન થતી. તેને વૈનાયિકી બુધ્ધિ કહેવામાં આવે છે. વિનય દ્વારા કેવી બુધ્ધિ પ્રગટ થાય છે તે આપણે જોઈ રહ્યા છીએ. બન્ને શિષ્યો હજુ પાળ પર બેઠા જ છે. અને ત્યાં ડોશીમા હાથમાં ભેટ લઈને આવે છે. વિનીત શિષ્યને માથે હાથ મૂકીને આશીર્વાદ આપે છે અને કહે છે કે બેટા ! તે કહ્યું તે પ્રમાણે જ થયું. હું હજુ શેરીમાં દાખલ થાઉં છું ત્યાં તો મારો લાડકવાયો દોડતો આવ્યો. તું ખૂબ સુખી થજે. આમ આશીર્વાદ આપીને ડોસીમા પોતાના ઘેર જાય છે અને બન્ને વિદ્યાર્થીઓ ગુરુકુલમાં પાછા ફરે છે. આવીને વિનયી શિષ્ય તો દોડતો જઈને ગુરુના ચરણમાં પડે છે. ગુરુમહારાજ તેને ખૂબ થાબડે છે. જ્યારે અવિનીત તો બહાર ઠુંઠાની જેમ ઉભો છે. ગુરુમહારાજ તેને બોલાવે છે. તે ધુંવા-પૂવા થતો આવે છે. નમન કરવાના તો દૂર રહ્યા ઉલ્ટાનો ક્રોધથી ધમધમતો ગુરુ મહારાજને કહે છે કે તમે બહુ પક્ષપાત કર્યો છે. મને બરાબર ભણાવ્યો નથી. બધી ગુપ્ત વિદ્યાઓ તમે આને જ આપી છે. ગુરુ મહારાજે તેના ગુસ્સાને શાંત કર્યો. તેમણે પૂછયું કે હકીકત શું છે? તેણે બધું કહી સંભળાવ્યું. ગુરુમહારાજ પણ વિસ્મય પામ્યા. તેમણે વિનીત શિષ્યને પૂછયું કે ભાઈ ! તે પગલા પરથી હાથી નહીં પણ હાથણી છે એમ કેવી રીતે નક્કી કર્યું ? તેણે કહ્યું કે ગુરુજી રસ્તા પર હાથણીના મૂત્રના ચિન્હો હતા. હાથીની મૂત્રની રીત જુદી હોય અને હાથણીની જુદી હોય તેના પરથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org