________________
૧૬૨
મહાવીર વાણી એવી તે એ લોકોની આ માન્યતા છે. આ કાળે વીતરાગ સંયમ શક્ય નથી તેથી શું સરાગ સંયમની પણ આરાધના ન કરવી? નિમહ દયા, કરુણા, અનુકંપા શકય ન દેખાય તો સમોહ, દયા, કરુણા પણ ન કરવી? ખરી રીતે તો સમોહ સ્થિતિએ રહીને પણ સદ્ગુણો કેળવવાની આદત પાડવાથી ધરિ ધીરે અનાસકત દશા સુધી પહોંચી શકાય છે.
જેમ કોઈ મનુષ્યને મહેલ ઉપર ચડવું હોય પણ તે નિસરણી વિના ચડી શકે તેમ નથી તેમ વિશુદ્ધ ધર્મના મહેલ ઉપર ચડવા માટે શુભ પ્રવૃત્તિઓ નિસરણીરૂપ છે. જેઓ આ શુભપ્રવૃત્તિઓનો નિષેધ કરે છે તેઓ નિસરણી વિના જ ઉપર ચડવાની વાત કરે છે.
ખૂબી તો એ છે કે આવી વાત કરનારા ખુદ, સમાજના દાન ઉપર જ નભે છે છતાં ય આશ્ચર્ય છે કે તેઓ જ દાનાદિકનો નિષેધ કરવા નીકળ્યા છે.
આ ચર્ચામાં વિશેષ પારિભાષિકપણું ન આવે એવો ખ્યાલ તો રાખેલ છે તેમ છતાં તે થોડું ઘણું લાવવું જ પડ્યું છે પણ એ નડતરરૂપ લાગશે નહિ.
૧૫. સંવર - વિવિધ શુભ પ્રવૃત્તિઓ કે સમ્પ્રવૃત્તિઓ કરવા છતાં આત્મા સ્વસ્થ રહે, પ્રસન્ન રહે, બીજી કોઈ વિકૃતિઓ સાથે ન ભળતાં નિર્મળ રહે અર્થાત્ જેટલે અંશે દૂષણો વગરનો રહે તે પરિસ્થિતિનું નામ સંવર. સંવર એટલે ઢાંકવું અર્થાત્ જે પ્રવૃત્તિથી વિકૃતિઓ ઢંકાઈ જાય - દૂર હટી જાય તેનું નામ સંવર.
૧૬. નિર્જરા - ઉક્ત સંવર ભાવે વારંવાર આત્માને કેળવતાં એટલે જેટલે અંશે રાગદ્વેષ વગેરે વિકૃતિઓના સંસ્કારો આત્મા ઉપરથી ખરવા માંડે - કરવા માંડે એટલે તેટલે અંશે નિર્મળ થયેલ આત્માની પરિસ્થિતિનું નામ નિર્જરા.
૧૭. મોક્ષ - સંપૂર્ણ વીતરાગતા, સંપૂર્ણ સમદર્શિતા – માનઅપમાન, સુખદુ:ખ, જીવનમરણ, વા મરણાંતિક કષ્ટ તથા જગતભરમાં માનપૂજા પ્રતિષ્ઠા એવી તમામ પરિસ્થિતિઓમાં આત્માનું એક રૂંવાડું ય ન ફરકે એવી રાગદ્વેષ વા હર્ષશોક વગરની સર્વ પ્રકારે સમભાવવાળી આત્મદશાનો સંદેહાવસ્થામાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
