________________
કષાયસૂત્ર
इन्द्रियाणि मनो बुद्धिरस्याधिष्ठानमुच्यते। एतैर्विमोहयत्येष ज्ञानमावृत्य देहिनम् ॥ तस्मात् त्वमिन्द्रियाण्यादौ नियम्य भरतर्षभ ! ॥
पाप्मानं प्रजहि ह्येनं ज्ञानविज्ञाननाशनम् ॥ ભાવાર્થ એ છે કે રજોગુણને લીધે ઉત્પન્ન થયેલા આ કામ અને આ ક્રોધ મોટા ખાઉધરા છે, મહાપાપરૂપ છે અને દુશ્મનરૂપ છે. જેવી રીતે અગ્નિ ધુમાડાથી ઢંકાઈ જાય છે, અરીસો મેલથી છવાઈ જાય છે અને ઓરથી ગર્ભ ઢંકાયેલો હોય છે તેમ નિત્યના દુશ્મન અને અગ્નિરૂપ એવા એ કામ અને ક્રોધ વડે જ્ઞાની પુરુષનું જ્ઞાન ઢંકાઈ જાય છે.
એ નિત્યના દુશ્મન એવા કામક્રોધને રહેવાનાં સ્થાન ઈદ્રિયો, મન અને બુદ્ધિ છે. ઈંદ્રિય મન અને બુદ્ધિ વડે એ દુશ્મન, આત્માના જ્ઞાનને ઘેરી લઈને મૂંઝવણમાં નાંખે છે - મોહમાયામાં ફસાવે છે, માટે હે અર્જુન! તું સૌથી પ્રથમ ઈદ્રિયોને તાબે કરવાનો પ્રયત્ન કરે અને એમ કરીને એ પાપરૂપ અને જ્ઞાન તથા વિજ્ઞાનનો નાશ કરનારા એવા કામ તથા ક્રોધને જડમૂળથી હણી નાખ. ૨. શાંતિના ગુણને સરખાવો ધમ્મપદ સત્તરમો ક્રોધવર્ગ લો. ૩:
अक्कोधेन जिने कोधं असाधु साधुना जिने ।
जिने कदरियं दानेन सच्चेन अलीकवादिनं ॥ અક્રોધભાવને કેળવીને ક્રોધને જીતવો. સાધુવૃત્તિને કેળવીને અસાધુને જીતવો, દાન વડે સૂમને જીતવો અને સત્ય વડે ખોટાબોલાને જીતવો.
સરખાવો ઈ. ખ્રિ, ૫, ઉ. ૧ર “ભાઈઓ, જેવાની સામે તેવા થવું એ લૌકિક ન્યાય છે; પણ હું તો કહું છું કે દુષ્ટની સામે પણ દુષ્ટતા ન કરશો. પણ જે તમારા જમણા ગાલ પર તમાચો મારે એને તમે ડાબો પણ અર્પણ કરજો" ઈત્યાદિ.
સરખાવો હ. મ. ઈ. “જે તને અન્યાય કરે તેને તું ક્ષમા આપ, જે તને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
