________________
બુદ્ધવગે
ભયભીત મનુષ્યોને સારુ એ માર્ગ જ ક્ષેમરૂપ છે, એ જ ઉત્તમ શરણ છે. એ માર્ગને શરણે જવાથી મનુષ્ય તમામ પ્રકારનાં દુઃખોથી છૂટી શકે છે. ૧૪
ઉત્તમોત્તમ પુરુષનો યોગ થવો કઠણ છે. એ પુરુષ સ્થળે સ્થળે જન્મતે નથી. તે ધીર પુરુષ જ્યાં એટલે જે કુળમાં પેદા થાય છે, તે કુળમાં સુખ વધે છે. ૧૫ સમાજનાં ઘણાં દુઃખો ઓછો થાય છે. જેના પરિભાષામાં પણ ભગવાન જ્ઞાતપુત્ર મહાવીરે આઠ અંગોવાળો માર્ગ બીજા શબ્દોમાં આ પ્રમાણે બતાવેલ છે -(૧) ઈસમિતિ, (૨) ભાષાસમિતિ, (૩) એષણસમિતિ, (૪) આદાનમાંડમાત્રનિક્ષેપણુસમિતિ, (૫) પારિછાપનિકાસમિતિ, (૬) મનગુપ્તિ, (૭) વચનગુપ્તિ અને (૮) કાયમુસિ.
સમિતિ” શબ્દ “સમ્યફશબ્દની પેઠે “શુદ્ધપણું—સારાપણું–ખરાપણું” બતાવે છે. ઈર્યો એટલે શરીરની હાલવાચાલવાથી માંડીને તમામ પ્રવૃત્તિઓ. “એષણ” એટલે ખાનપાન વસ્ત્ર વગેરે જે કાંઈ શરીરનિર્વાહનાં સાધન છે, તે તમામ કયાં કેવી રીતે પેદા થાય છે? અને એની પેદાશમાં કેવા કેવા દે રહેલા છે? તેની સારી રીતે તપાસ કરવી, પછી જે સાધનો ઓછામાં ઓછાં દોષવાળાં હેય, તેને પણ સંયમપૂર્વક ઉપયોગ કરે તેનું નામ એષણાસમિતિ. એ બધાં સાધનને લેવા-મૂકવાં-વાપરવાં વગેરેમાં સંયમપૂર્વક વર્તવું તેનું નામ આદાનભાંડમાત્રનિક્ષેપણસમિતિ. શરીરના તમામ મળોને એવી રીતે વિસર્જિત કરવા, કે જેથી કોઈ પણ પ્રાણીને દુઃખ ન થાય વા તેના આરોગ્યને બાધા ન થાય તેમ ઘણું ન ઊપજે-આ જાતની કાળજીનું નામ પારિષ્ઠાપનિકાસમિતિ. મનને સંયમ તે મનગુપ્તિ; એ જ પ્રમાણે, વચનને સંયમ તે વચનગુપ્તિ અને શરીરનો સંયમ તે કાયમુર્તિ. જૈન પરંપરા પ્રમાણે આ આઠ. અંગવાળા માર્ગ પ્રમાણે ચાલનાર વ્યક્તિ કે સમાજનાં ઘણાં દુઃખો એાછાં થાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
