________________
કેવલિભુક્તિવ્યવસ્થાપનદ્વાત્રિંશિકા/બ્લોક-૧૪
ટીકાર્ય :
ન્દ્રિયોન્મવતાયા ..... સુવધત્વિિત । બાહ્ય એવા સુખ-દુઃખમાં=ઇંદ્રિયોની સાથે અર્થના સંબંધની અપેક્ષાવાળા વિલક્ષણ જ સુખ-દુઃખમાં અર્થાત્ આધ્યાત્મિક સુખ-દુઃખ કરતાં વિલક્ષણ શારીરિક સુખ-દુઃખમાં, ઇન્દ્રિયોથી ઉદ્ભવતાનું ધ્રુવપણું=આવશ્યકપણું છે. વળી આધ્યાત્મિક એવા તે બેમાં= આત્માને અનુભવાતા સાતા-અસાતારૂપ સુખ-દુઃખમાં, ચિત્ર કર્મ હેતુ સંભળાય છે અર્થાત્ શાસ્ત્રમાં સંભળાય છે; કેમ કે ક્યારેક બહિરિન્દ્રિયના વ્યાપારના અભાવમાં પણ મનોમાત્રના વ્યાપારથી સત્, અસત્ ચિંતા દ્વારા જ અર્થાત્ પોતાને કોઈ લાભ થવાનો છે કે પોતાને કોઈ અનર્થ થવાનો છે ઇત્યાદિ વિષયક સત્-અસત્ ચિંતા દ્વારા જ, તે બેની ઉત્પત્તિ છે=આધ્યાત્મિક સુખ-દુ:ખની ઉત્પત્તિ છે, અને ક્યારેક તેના પણ અભાવમાં=સત્-અસત્ ચિંતારૂપ મનોવ્યાપારના પણ અભાવમાં, આધ્યાત્મિક દોષોના ઉપશમથી અને ઉદ્રેકથી જ=આત્માને વ્યાકુળ કરે તેવા રાગાદિ દોષોના ઉપશમથી જ અથવા આત્માને વ્યાકુળ કરે તેવા રાગાદિ દોષોના ઉદ્રેકથી જ, તેની ઉત્પત્તિનું દર્શન હોવાથી= આધ્યાત્મિક એવા સુખ-દુઃખની ઉત્પત્તિનું દર્શન હોવાથી, ભગવાનમાં પણ= કેવલી ભગવાનમાં પણ, બે પ્રકારના વેદનીયના ઉદયનું ધ્રુવપણું હોતે છતે, તે બેનું=આધ્યાત્મિક સુખ-દુ:ખનું, સુવચપણું હોવાથી કેવલીભગવંતને પણ અસાતાજન્ય ક્ષુધા સ્વીકારવામાં કોઈ દોષ નથી, એમ સંબંધ છે.
કૃતિ શબ્દ શ્લોકના કથનની સમાપ્તિસૂચક છે.
પૂર્વમાં ગ્રંથકારશ્રીએ સ્થાપન કર્યું કે કેવલીને કર્મના ઉદયજન્ય સુખ-દુઃખને સ્વીકારવામાં કોઈ વિરોધ નથી. ત્યાં દિગંબર કહે કે સાતા-અસાતારૂપ સુખદુ:ખની પ્રાપ્તિ માટે બાહ્ય વિષયોનો સંપર્ક આવશ્યક છે અને કેવલીને કર્મના ઉદયજન્ય સુખ-દુઃખ સ્વીકારવામાં આવે તો શરીર સાથે ઇષ્ટ-અનિષ્ટના સંયોગથી તે સુખ-દુ:ખ થાય છે, તેમ માનવું પડે; અને કેવલીભગવંતને ઇષ્ટ-અનિષ્ટના સંપર્કજન્ય સુખ-દુ:ખ સ્વીકા૨વામાં આવે તો મતિજ્ઞાન માનવાનો પ્રસંગ આવે. તેનું નિરાકરણ કરવા અર્થે વસ્તુતઃ થી ગ્રંથકારશ્રી કહે છે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
૪૧
.
www.jainelibrary.org
