________________
કેવલિભુક્તિવ્યવસ્થાપનદ્વાત્રિંશિકા/મ્લોક-૪
૧૧
અહીં પ્રશ્ન થાય કે ભુક્તિકાળમાં કેવલીને ધ્યાન અને તપ ન હોય તો શું
વાંધો છે ? તેથી કહે છે
केवलिनश्च અવોર્।ાત્ ।। અને કેવલીને ધ્યાન અને તપનું સદાતનપણું છે, અને તેના વિના પણ=ભક્તિ વિના પણ, પરમઔદારિક અંગનું સ્થાસ્તુપણું હોવાથી=ચિરકાળ અવસ્થિતિ સ્વભાવપણું હોવાથી, તેના માટે=દેહના અવસ્થાન માટે, કેવલીને તત્કલ્પનાનો અયોગ હોવાથી=આહારગ્રહણની કલ્પનાનો અયોગ હોવાથી, કેવલી કવલભોજન કરતા નથી. ।।૪।।
* તાં વિનાપિ વ=મુક્તિ વિનાઽપિ = અહીં પ થી એ કહેવું છે કે ભુક્તિથી તો ઔદારિક અંગ ચિરકાળ રહી શકે છે, પરંતુ ભુક્તિ વગર પણ પરમઔદારિક અંગ ચિરકાળ રહી શકે છે.
ભાવાર્થ :
(૧૦) ભુક્તિથી નિદ્રાદિની ઉત્પત્તિ :
આહાર સાથે નિદ્રાની વ્યાપ્તિ છે, તેથી કેવલીને આહાર સ્વીકારવામાં આવે તો નિદ્રાને સ્વીકારવાની આપત્તિ આવે, અને કેવલીભગવંતને દર્શનાવરણીયકર્મ અંતર્ગત નિદ્રાનો ઉદય નથી, તેથી નિદ્રાની સાથે વ્યાપ્ય એવી ભક્તિનો અયોગ છે. તેથી કેવલીભગવંત કવલભોજન કરતા નથી.
વળી આહાર કરતી વખતે આહારના પુદ્ગલોનું રાસન મતિજ્ઞાન થાય છે અર્થાત્ રસનેન્દ્રિયજન્ય મતિજ્ઞાન થાય છે, અને કેવલીભગવંતને મતિજ્ઞાન નથી, તેથી પણ કેવલીભગવંતને કવલભોજન નથી.
વળી કેવલીને આહારગ્રહણ સ્વીકારીએ તો આહાર ગ્રહણ ક૨વા અર્થે કેવલીને ઇર્યાપથનો પ્રસંગ આવે અર્થાત્ જેમ સાધુઓ આહાર ગ્રહણ કર્યા પછી ઇર્યાપથનું પ્રતિક્રમણ કરે છે, તેમ કેવલીને પણ આહાર ગ્રહણ કર્યા પછી ઇર્યાપથના પ્રતિક્રમણનો પ્રસંગ આવે. માટે કેવલીભગવંતને કવલભોજન નથી.
(૧૧) ધ્યાન અને તપનો વ્યય :
કેવલીભગવંતને ભુક્તિ સ્વીકારવામાં આવે તો ભુક્તિકાળમાં કેવલીભગવંતને ધ્યાનનો અભાવ થાય, અને ભુક્તિકાળમાં આહારગ્રહણની પ્રવૃત્તિ હોવાથી તપનો અભાવ પ્રાપ્ત થાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
