________________
કપ
યોગવિવેકદ્વાચિંશિકા/બ્લોક-૧૯ અવતરણિતાર્થ –
આ રીતે=શ્લોક-૧૮માં બતાવ્યું એ રીતે, સાશ્રવ અને અનાશ્રવ દ્વારા યોગના બે પ્રકારને કહીને શાસ્ત્રસાપેક્ષસ્વઅધિકારિકત્વ દ્વારા અને તદ્વિપર્યય દ્વારા=શાસ્ત્રસાપેક્ષ યોગના અધિકારીપણા દ્વારા અને શાસ્ત્રસાપેક્ષ યોગના અનધિકારીપણા દ્વારા તેના કૈવિધ્યને યોગના બે પ્રકારને, કહેવાના અભિપ્રાયવાળા ગ્રંથકારશ્રી કહે છે – ભાવાર્થ :
શ્લોક-૧૮માં સાશ્રવ અને અનાશ્રવરૂપે બે પ્રકારનો યોગ છે, એમ કહ્યું. હવે જેમનામાં શાસ્ત્રથી યોગનું આધાન થાય છે, તેવા જીવો શાસ્ત્રસાપેક્ષ યોગના અધિકારી છે, અને જેમનામાં શાસ્ત્રથી યોગનું આધાન થતું નથી, તેવા જીવો શાસ્ત્ર સાપેક્ષ યોગના અધિકારી છે, તે પ્રકારની વિવક્ષાથી યોગના બે ભેદોને ગ્રંથકારશ્રી કહે છે. તેમાં પ્રસ્તુત શ્લોકમાં જેમનામાં શાસ્ત્રથી યોગનું આધાન થતું નથી, તેવા બે પ્રકારના યોગીઓને બતાવે છે – બ્લોક :
शास्त्रेणाधीयते चायं नासिद्धेर्गोत्रयोगिनाम् ।
सिद्धेर्निष्पन्नयोगस्य नोद्देश: पश्यकस्य यत् ।।१९।। અન્વયાર્થ:
સિદ્ધ =અસિદ્ધિ હોવાને કારણે ગોત્રના=ગોત્રયોગીઓને, ર=અને સિદ્ધે =સિદ્ધિ હોવાને કારણે નિપ્રયોગસ્થ નિષ્પન્નયોગવાળાને થં આ યોગ શાસ્ત્રબ=શાસ્ત્ર દ્વારા, નથી =આધાર કરાતો નથી.
સિદ્ધિ હોવાને કારણે નિષ્પન્ન યોગીને શાસ્ત્ર દ્વારા યોગ કેમ આધાન કરાતો નથી ? તેથી ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
ય=જે કારણથી પ્રશ્યસ્થ પશ્યકનેકનિષ્પન્નયોગવાળા એવા પશ્યકતે ઉદ્દેશઃ ન=ઉદ્દેશ નથી. I૧૯i
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
