Yoga Viveka Dvantrinshika

SR No.: 004679
Original Sutra Author: Yashovijay Upadhyay
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2007
Total Pages: 124
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Yoga
File Size: 5 MB

Page 66

૩૯
યોગવિવેકદ્વાચિંશિકાશ્લોક-૧૨ અને સમુપસંપન્ન છે દીક્ષા ગ્રહણ માટે ઉપસ્થિત થયેલો છે. રૂત શબ્દ દીક્ષાના અધિકારીના ગુણોની સમાપ્તિ સૂચક છે.
ન હ્યદૃશો ..... માવનીયમ્, અને જે આવો નથી=ઉપરમાં બતાવ્યું તેવા ગુણોવાળો નથી, તે દીક્ષા ગ્રહણ કરે તો પણ જ્ઞાનયોગનું આરાધન કરતો નથી, અને આવો= ઉપરમાં બતાવેલા ગુણોવાળો, જ્ઞાનયોગને નથી આરાધતો એમ નહિ અર્થાત્ અવશ્ય આરાધે છે એમ ભાવન કરવું.
પૂર્વમાં પ્રવ્રજ્યાયોગ્યના ગુણો બતાવ્યા અને તેનાથી સ્થાપન કર્યું કે આવો પ્રવ્રજ્યાનો અધિકારી પ્રવ્રજ્યા ગ્રહણ કરીને અવશ્ય જ્ઞાનયોગની આરાધના કરે છે. તેથી એ ફલિત થયું કે પ્રવ્રજ્યા જ્ઞાનયોગપ્રતિપત્તિરૂપ છે માટે પ્રવ્રજ્યા સામર્થ્યયોગરૂપ છે. આમ છતાં પ્રવ્રજ્યાકાળમાં ક્ષયોપશમભાવના ધર્મોનો ત્યાગ નથી, પરંતુ ઔદયિકભાવની પ્રવૃત્તિરૂપ ધર્મોનો ત્યાગ છે, તેથી પ્રવ્રજ્યા અતાત્વિક સામર્મયોગરૂપ છે અર્થાત્ તાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગના કારણભૂત એવો સામર્થ્યયોગ પ્રવજ્યાકાળમાં છે, પરંતુ અતાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગ એટલે નકલી સામર્થ્યયોગ નહિ.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે સામર્થ્યયોગ શાસ્ત્રઅતિક્રાંતિવિષયવાળો છે, તેથી શાસ્ત્રના બળથી સામર્થ્યયોગ આવી શકે નહિ, અને પ્રવજ્યા તો શાસ્ત્રવચનાનુસાર પ્રવૃત્તિ કરવાથી આવે છે, તેથી પ્રવજ્યાકાળમાં અતાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગ છે, તેમ કેમ કહ્યું ? યોગદષ્ટિના ઉદ્ધરણમાં પૂ. આ. હરિભદ્રસૂરિ મહારાજ કહે છે –
સર્વજ્ઞ ... નપાર્થત | સર્વજ્ઞવચન આગમ છે, તે કારણથી આ= જ્ઞાનયોગપ્રતિપત્તિરૂપ સામર્થ્યયોગ, અનિરૂપિતાર્થ નથી=સર્વજ્ઞના વચનરૂપ આગમમાં સામાન્યથી જ્ઞાનયોગપ્રતિપત્તિરૂપ સામર્થ્યયોગનું નિરૂપણ કરેલ છે. ‘તિ શબ્દ ઉદ્ધરણની સમાપ્તિસૂચક છે.
આ સાલીપાઠમાં મુદ્રિત પ્રતમાં ક્ષીપ્રાય:વર્ષમતવૃદ્ધિ પાઠ છે, ત્યાં યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય ગ્રંથ શ્લોક-૧૦ ની ટીકા પ્રમાણે ક્ષીપ્રાયઃશ્રમ:, તત છવ વિમન: એ પ્રમાણે પાઠ જોઈએ અને શ્રાદ્ધ: પછી સ્થિર:' એ પાઠ જોઈએ.
પ્રથમ સામર્થ્યયોગ દ્વિતીય અપૂર્વકરણમાં થાય છે, તેનું વર્ણન અત્યાર સુધી કર્યું. હવે શ્લોકના ઉત્તરાર્ધમાં દ્વિતીય સામર્થ્યયોગ ક્યારે થાય છે ? તે બતાવેલ