________________
જિનભક્તિહાવિંશિકા/શ્લોક-૧૯
આશય એ છે કે જૈન દર્શનમાં પણ કેટલાક આચાર્ય કહે છે કે વિધિપૂર્વક ભગવાનની જે પ્રતિષ્ઠા કરાયેલ હોય તે સર્વની યથાર્થ ઉપસ્થિતિ કરીને “આ પ્રતિમા તે જ છે કે જેમાં આ વિધિથી પ્રતિષ્ઠા થયેલી છે. તેવી ઉપસ્થિતિ કરીને જે શ્રાવક ભગવાનની ભક્તિ કરે છે, તેઓને જ પૂજાનું ફળ મળે છે, અન્ય શ્રાવકને પૂજાનું ફળ પ્રાપ્ત થતું નથી, આ પ્રકારનું જે આચાર્યો કહે છે, તેમના મતમાં નૈયાયિકે આપેલો દોષ પ્રાપ્ત થાય છે. તેથી ગ્રંથકારશ્રીને તે માન્યતા પ્રત્યે સ્વરસ નથી. ઉત્થાન :
પૂર્વમાં ગ્રંથકારશ્રીએ પ્રતિષ્ઠાને કારણે પૂજા કરનારને કઈ રીતે ફળ થાય છે, તેનું સ્થાપન કર્યું, અને તે કથનથી, નૈયાયિકની માન્યતાનું નિરાકરણ થયું, તેમ પૂર્વમાં યુક્તિથી બતાવ્યું. - હવે નવ્ય તૈયાયિકના મતાનુસાર પૂજા કરનારને પ્રતિષ્ઠાવિધિને કારણે કઈ રીતે પૂજાફળની પ્રાપ્તિ થાય છે, તેમ બતાવીને તેનું નિરાકરણ કરે છે – ટીકા :
ये तु नव्यनैयायिकाः प्रतिष्ठाविधिना जनितं विचित्रमदृष्टं स्वाश्रयात्मसंयोगाश्रयस्य पूज्यताप्रयोजकमभ्युपयन्ति, तेषां तद्व्यक्तिविशिष्टसम्बन्धाग्रहेऽतिप्रसङ्गः, तद्ग्रहे चाननुगम इति । ટીકાર્ચ -
જે તુ... વાનનુ તિ ! વળી પ્રતિષ્ઠાવિધિથી જનિત એવું વિચિત્ર અદષ્ટ પૂજા કરનારને પૂજાફળની પ્રાપ્તિનું કારણ બને એવું વિલક્ષણ અદષ્ટ, સ્વાશ્રયઆત્મસંયોગાશ્રય એવી પ્રતિમાદિની પૂજયતાનું પ્રયોજક જે નવ્ય તૈયાયિકો સ્વીકારે છે= સ્વ અર્થાત્ અદષ્ટ, તેનો આશ્રય પ્રતિષ્ઠા કરાવનારનો આત્મા, તે આત્માનો સંયોગ પ્રતિષ્ઠાકાળમાં પ્રતિમા સાથે થાય છે તેથી તે સંયોગનો આશ્રય પ્રતિમા બને છે. માટે સ્વાશ્રયઆત્મસંયોગાશ્રયત્ન સંબંધથી પ્રતિષ્ઠાવિધિથી જનિત એવું પ્રતિષ્ઠા કરાવનારના આત્મામાં રહેલા અદષ્ટથી વિશિષ્ટ પ્રતિમા બને છે. તેથી પ્રતિમામાં રહેલું
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
