________________
પ્રકીર્ણક કે એને જુદો રાખે છે. એના અનુભવમાં દેહ સાથે તાદામ્ય નથી. એકતા બુદ્ધિ નથી, જુદો, જુદો, જુદો, જુદો જ રહે છે. એને સ્પષ્ટ ભાન હોય છે. પ્રયત્ન વગરનું ભાન હોય, એ બરાબર જોતો હોય પણ ચારિત્ર શકિતના અંશો ખૂલ્યા નથી કારણ ચારિત્ર મોહનું પડલ-આવરણ છે, એટલે એ બળ ખૂટે છે. એટલે દેહ સાથે જાય છે, રડે છે પણ તે જ વખતે અંદર ખ્યાલ છે આ જુદું છે. હું રડું છું, પણ તે દેહાત્મબુદ્ધિના કારણે નહીં, દેહમાં થતી વેદના દેહમાં રહીને સહી લેવાની મારી તાકાત ખીલી નથી માટે રડી જવાય છે પણ જુદું અનુભવે છે.
જયારે વિચારની ભૂમિકા ઉપર હોય ને શાંતિ અનુભવતો હોય, હસતો હોય, રોતો ન હોય, પણ અંદર ઘટના નથી. માટે પહેલા પાત્રમાં જયારે ઘટના ઘટશે ત્યારે રૌરવ નર્કમાં હશે તો પણ પરમ શાંતિમાં હશે. બીજું પાત્ર વિચાર બળ ઘટતાં ખોવાઈ જશે.
(૧૧) આપણે શું કરવાનું છે?
આપણે આત્માનુભવ, બ્રહ્માનુભવ કરવાનો છે. એ અનુભવ દેહ, ઈન્દ્રિયો, મન દ્વારા ન થાય, માત્ર વિચારોથી નહીં થાય, કોઈ મત કે માન્યતાથી નહીં થાય, તો શેનાથી થાય?
મન શાંત થાય, નિર્વિચાર થાય તો જ થાય. એ અવસ્થા ધ્યાનથી પ્રાપ્ત થાય, તમામ ઉપાયોથી, પ્રક્રિયાઓથી અંતરમાં ઠરવા જેવું છે.
પણ કોઈપણ પ્રક્રિયાથી, ક્રિયાથી અંતરમાં નહીંઠરાય. બધાથી ઉપર ઊઠીને અંતરમાં ઉપયોગ લઈ જઈએ તો જ અંતરમાં ઠરાય, માટે ક્રિયાથી પર, વિચારથી પર અને એ માટે વૃત્તિઓથી ને વિકારોથી પર થવું, પેલી પાર જવું.
શું ઉપાય? અંદરમાં શાંત રહેવું. શાંત રહેવું એ બહુ મોટી સાધના છે. જીવને કર્યા વગર ચેન નથી પડતું.
(૧ ૧૭
અનુભવ કયારે થશે? તમે નિર્ણય કરશો, સમ્યફ નિર્ણય કરશો તે જ પળે, તે જ ક્ષણે.
અશાંત અવસ્થા બરાબર સમજાય, પૂરેપૂરી સમજાય તો અશાંતિ ટળતી જાય. જ્ઞાનીઓ એ યથાર્થ સમજને જ ધર્મનું બીજ કહ્યું છે. એ સકારણ છે.
પરિણામ માટે પહેલેથી નિર્ણય કરી લઈએ છીએ ત્યારે ટેન્શન વધે છે. કારણ પરિણામ અજ્ઞાત છે, અજ્ઞાત પરિણામ માટે આગ્રહ થાય એટલે ભાર વધવાનો, મનમાં સંઘર્ષ થવાનો.
૯૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org