________________
१७२ श्रीरायचन्द्र-जिनागमसंग्रहे
शतक २४.-उद्देशक १२. ४६.० तेसिणं भंते ! जीवाणं केमहालिया सरीरोगाणा ? [उ०] गोयमा! दुविहा पत्रत्ता, तं जहा-भवधारणिज्जा य उत्तरवेउधिया य । तत्थ गं जा सा भवधारणिज्जा सा जहन्नेणं अंगुलस्स असंस्नेजरभाग, उकोसेणं सत्त रयणीयो। तत्य णं जा सा उत्तरवेउश्विया सा जहन्नेणं अंगुलस्स संखेजइभाग, उक्कोसेणं जोयणसयसहस्सं ।
४७. [प्र०] तेसिणंभंते ! जीवाणं सरीरगा किंसंठिया पन्नत्ता ? [उ०] गोयमा! दुविहा पन्नत्ता,तंजहा-भवधारणिजा य उत्तरवेउधिया य । तत्थ णं जे ते भवधारणिजा ते समचउरंससंठिया पन्नत्ता । तत्थ णं जे से उत्तरवेउविया ते णाणासंठाणसंठिया पन्नत्ता । लेस्साओ चत्वारि । दिट्ठी तिविहा वि । तिनि णाणा नियम, तिनि अन्नाणा भयणाए । जोगो तिविहो वि। उवओगो दुविहो वि । चत्तारि सन्नाओ। चत्तारि कसाया। पंच इंदिया । पंच समुग्धाया। वेयणा दुविहा वि । इत्थिवेदगा वि पुरिसवेयगा वि, णो णपुंसगवेयगा । ठिती जहन्नेणं दसवाससहस्साई, उक्कोसेणं सातिरेगं सागरोवमं । अज्झवसाणा असंखेजा पसत्था वि अप्पसत्था वि । अणुबंधो जहा ठिती। भवादेसेणं दो भवग्गहणाई, काला देसेणं जहन्नेणं दसवाससहस्साई अंतोमुहुत्तमभहियाई, उक्कोसेणं सातिरेगं सागरोवमं बावीसाए वाससहस्सेहिं अन्भहियं-एवतियः। एवं णव वि गमा णेयधा । नवरं मज्झिल्लएसु पच्छिल्लपसु तिसु गमएसु असुरकुमाराणं ठिइविसेसो जाणियधो, सेसा ओहिया चेव लद्धी कायसंवेहं च जाणेजा । सवत्थ दो भवग्गणाई, जाव-णवमगमए कालादेसणं जहनेणं सातिरेगं सागरोवमं बावीसाए वाससहस्सेहि अन्भहियं । उक्कोसेण वि सातिरेगं सागरोवमं बावीसाए वाससहस्सेहि-अमहियं-पवतियं.९।
४८. [प्र०] णागकुमारे गं भंते ! जे भविए पुढविक्काइएसु० १ [उ०] एस चेव वत्तवया जाव-भवादसो'त्ति ! गवरं ठिती जहन्नेणं दसवाससहस्साई, उक्कोसेणं देसूणाई दो पलिओवमाई । एवं अणुबंधो वि । कालादेसेणं जहन्नेणं दसवाससहस्साई अंतोमुहुत्तमभहियाई, उक्कोसेणं देसूणाई दो पलिओवमाई बावीसाए वाससस्सेहिं अब्भहियाई । एवं णव वि गमगा मसुरकुमारगमगसरिसा, नवरं ठिति कालादेसं च जाणेजा, एवं जाव-थणियकुमाराणं ।
शरीरनी उंचाई
४६. [प्र०] हे भगवन् ! ते जीवोनां शरीरोनी केटली मोटी अवगाहना कही छे? [उ०] हे गौतम ! तेओने भवधारणीय अने उत्तरवैक्रिय एम बे जातनी अवगाहना होय छे. तेमां जे भवधारणीय अवगाहना छे ते जघन्य अंगुलनो असंख्यातमो भाग अने उत्कृष्ट सात हायनी छे, अने जे उत्तरवैक्रिय अवगाहना छे ते जघन्य अंगुलनो संख्यातमो भाग अने उत्कृष्ट एक लाख योजन होय छे.
संस्थान
४७. [प्र०] हे भगवन् ! ते जीवोनां शरीरो केटला संस्थानवाळां कह्यां छे [उ०] हे गौतम! तेओनां शरीरो भवधारणीय अने उत्तरवैक्रिय एम बे जातना कह्यां छे. तेमां जे भवधारणीय शरीर छे तेने समचतुरस्र संस्थान होय छे, अने जे उत्तरवैक्रिय छे तेने अनेक प्रकार संस्थान होय छे. लेश्याओ चार छे. दृष्टि त्रणे प्रकारनी होय छे. तेओने "त्रण ज्ञान अवश्य होय छे अने अज्ञान त्रण भजनाए होय छे. तेओने त्रण योग, बन्ने उपयोग, चार संज्ञाओ, चार कषायो, पांच इन्द्रियो अने पांच समुद्घात होय छे. वेदना बन्ने प्रकारनी होय छे. स्त्रीवेद अने पुरुषवेद होय छे पण नपुंसकवेद नथी होतो. स्थिति जघन्य दस हजार वर्षनी अने उत्कृष्ट काइक अधिक सागरोपम. होय छे. अध्यवसायो प्रशस्त अने अप्रशस्त एम बन्ने प्रकारना होय छे. अनुबंध स्थितिनी पेठे जाणवो. (संवेध-) भवनी अपेक्षाए बे भव अने काळनी अपेक्षाए जघन्य अन्तर्मुहूर्त अधिक दस हजार वर्ष अने उत्कृष्ट बावीश हजार वर्ष अधिक साधिक सागरोपम-एटलो काळ यावत्-गति आगति करे. ए प्रमाणे नवे गमो जाणवा. पण विशेष ए के मध्यना त्रण अने छेल्ला त्रण गमोमा असुरकुमारोनी स्थितिसंबन्धे विशेषता होय छे, बाकी बधी औधिक वक्तव्यता अने कायसंवेध जाणवो. संवेधमां बधे ठेकाणे वे भव जाणवा. ए प्रमाणे यावत्नवमा गममां काळादेशथी जघन्य अने उत्कृष्ट साधिक सागरोपम सहित बावीश हजार वर्ष-एटलो काळ यावत्-गतिआगति करे (९).
नागकुमारनी पृथिमीकायिकमा उत्पत्ति
४८. [प्र०] हे भगवन् ! जे नागकुमार देव पृथिवीकायिकमा उत्पन्न थवाने योग्य छे ते केटला काळनी स्थितिवाळा पृथिवीकायिकमां उत्पन्न थाय? [उ०] अहिं पूर्वोक्त बधी असुरकुमारनी वक्तव्यता यावत्-भवादेश सुधी कहेवी. पण विशेष ए के स्थिति जघन्य दस. हजार वर्ष अने उत्कृष्ट काइक न्यून बे पल्योपमनी होय छे. ए प्रमाणे अनुबंध पण जाणवो. काळनी अपेक्षाए जघन्य अन्तर्मुहूर्त अधिक. दस हजार वर्ष अने उत्कृष्ट काइक न्यून बे पल्योपम सहित बावीश हजार वर्ष-एटलो काळ यावत्-गमनागमन करे. ए प्रमाणे नवे आलापको असुरकुमारना आलापकनी पेठे जाणवा. पण विशेष ए के अहिं स्थिति अने काळादेश ( भिन्न) जाणवो. ए प्रमाणे यावत्स्तनितकुमारो सुधी जाणवू.
४७* जेओ सम्यग्दृष्टि छे तेओने त्रण ज्ञान अवश्य होय छे अने मिथ्यादृष्टिने त्रण अज्ञान होय छे. पण जेओ असंज्ञीथी आवीने उत्पन्न थाय छे. तेओने अपर्याप्तावस्थामा विभंग होतुं नथी, बाकीना जीवोने विभंग होय छे तेथी मिथ्यादृष्टिने प्रण अज्ञान भजनाए होय छे-एम कयुं छे.
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org