Nyayamanjari Part 5

SR No.: 004627
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1992
Total Pages: 442
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Philosophy
File Size: 22 MB

Page 70

પદેનું અસત્યત્વ ઘટતું નથી
૪૫ વિભાગ કરવા માટેના સ્વર, સ્મરણ વગેરે ઉપાયો સંભવે છે. “– અહીં વર્ણો એના
એ જ હોવા છતાં ] જે આખ્યાત હોય [ રૂનું પ્ર. પુ બહુવચન હોય] તો તેનું સ્વાદિ રૂપ જુદુ હોય છે. અને જે નામ હોય તો તેનું સ્વરાદિરૂપ જુદુ હોય છે. નામમાં પણ જો “a” ( અર્થાત “તે') અને “રામ” એ બે પદો હોય તે તે બંનેનું સ્વરાદિપ જુદુ હેય છે. અને જો ‘સદ રામેળ વતે રામની સાથે છે' એ અર્થમાં “રામ” જે એકપદ (સમાસ) હોય તે તેનું સ્વરાદિરૂપ જુદું હોય છે. આ બધું ભાષા પંડિતોને સમજવું સરળ છે. નિષ્કર્ષ એ કે પદવિભાગનું જ્ઞાન અશક્ય નથી.
91. यदपि दध्यत्र मध्वत्रेति तथाविधपदरूपादर्शनेऽपि तदर्थसंप्रत्यय इत्युक्तं, सोऽपि न दोषः, यतस्ते एवैते पदे इषद्विकृते, तत्प्रत्यभिज्ञानाच्चेति ત્રિત |
91. “ત્ર' “માત્ર તેમાં જેવું તેમનું સ્વરૂપ તમે માનો છો તેવા સ્વરૂપવાળા પદે (ષિ, મધું, મત્ર) દેખાતા નથી અને છતાં તેમના અર્થનું જ્ઞાન થાય છે, માટે પદે વાસ્તવિક નથી] એમ તમે કહ્યું છે, પરંતુ તે દોષ પણ નથી કારણ કે જરાક વિકૃત બનેલા પણ તેના તે જ પદો છે, તે તેના તે જ પદો છે કારણ કે તે પદોને આપણે ઓળખી શકીએ છીએ.
92. अथवा इगन्तदधिमधुपदवत् यणन्तयोरपि विषयान्तरे साधुत्वात तथैव तद्विधाद् व्युत्पत्तुर्यणन्ते अपि पदे अर्थप्रतिपादके भविष्यत इत्यलमेवंप्रायैः कदाशाભ્યોદત: |
92અથવા ૬ જેના અન્ત છે એવા દધિ, મધુ પદની જેમ વિષયાંતરે વળા જેના અને તે છે એવા દગ્ધ, મગ્ધ પદને પ્રયોગ પણ સાધુ હેઈ જે રીતે દ૬ અન્તવાળા દધિ મધુ પદે વ્યુત્પત્તિ ( =કયા પદને કયે અર્થ છે એ) શીખનારને જે અર્થ જણાવે છે તે જ રીતે વજુ અન્તવાળા દબૂ, મખ્વ પદે તેને તે જ અર્થ જણાવે છે. [ પદે વાસ્તવિક નથી જેવી ] ખોટી આશાઓને જણાવવાનું રહેવા દો.
93. अपि च पदानामसत्यत्वे किमर्थ एष तव्युत्पत्तावियान् प्रयत्नो वृद्धैराधीयते ? असत्यमपि सत्योपायतां प्रतिपद्यते इति चेत् , न, अदृष्टत्वात् । अलीकाहिदंशादयः सत्यमूर्छाहेतवो येऽत्रोदाहृतास्ते तथा न भवन्ति, विषाशङ्काया अपि तत्कार्यहेतुत्वात् । शङ्का हि नाम बुद्धिः । बुद्धिश्च न न कारणम् , न चासती बुद्धिः ।
93. વળી, જો પદે અસત્ય હેય તો તેમની વ્યુત્પત્તિ માટે વિદ્વાને આટલે પ્રયત્ન કેમ કરતા હશે?
ફોટવાડી- અસત્ય [ વસ્તુ] પણ સત્યને ઉપાય બને છે.
તૈયાયિક–ના, એવુ દેખ્યું નથી. અસત્ય સર્પદંશ વગેરેને સત્ય મૂછ વગેરેના હેતુઓ તરીકે જણાવી તેમનાં ઉદાહરણે તમે આપ્યાં છે, પરંતુ સત્ય મૂછ વગેરેના હેતુઓ અસત્ય