Nyayamanjari Part 4

SR No.: 004626
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1989
Total Pages: 332
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Philosophy
File Size: 18 MB

Page 39

સમયસંબંધનું મીમાંસકૃત ખંડન
સમયસંબંધ ફરી કરાતો હોય તો ] પૂર્વકૃત સમયસંબંધ કરેલ હોઈ તેને જ ફરી કરવાનું ઘટે નહિ; એક વસ્તુ ના જ્ઞપ્તિ અનેક વાર ફરી ફરી થાય, ઉત્પત્તિ ન થાય.
38. प्रतिपुरुषमपि सम्बन्धो भिन्नोऽभिन्नो वा क्रियते ? भेदपक्षे कथमेकार्थसंज्ञानम् गोशब्दस्य सास्नादिमानर्थः, केसरादिमानश्वशब्दस्येति ? अभेदेऽपि तथैव कृतस्य करणायोगात् ज्ञानमेव सम्बन्धस्य करणम् ।. सर्गादावपि सकृत्सम्बन्धकरणमयुक्तं तथाविधकालासम्भवादेव, न हि शब्दार्थत्यवहाररहितः कश्चित्काल उपपद्यते । तस्मान्नित्यस्यैव सम्बन्धस्य लोकतो व्युत्पत्ति, न पुनः જનમ્ |
38. દરેક પુરુષે સમયસબધ કરાતો હોય તો તે સમયસંબંધ પુરુષે પુરુષે જુદા જુદા કરાય છે કે એકને એક ? જે પુરુષે પુરુષે જુદે જુદે કરાતું હોય તે “ગો શબ્દનો અર્થ ધાબળી વગેરે ધરાવતું પ્રાણી, “અશ્વ'શબ્દને અથ “કેશવાળી વગેરે ધરાવતું પ્રાણી’ એમ એિક શબ્દથી બધાંને એક અર્થનું જ્ઞાન કેમ થાય ? જે પુરુષે પુરુષે જુદો નહિ પણ એકને એક જ સમયસંબંધ કરાતો હોય તે કરેલાને કરવાનું ઘટતું ન હોઈ સંબંધને કરો એટલે સંબંધને જાણ એ જ.
સગના આદિમાં પણ એક વાર સમયસંબંધ કરવાનું તર્કસંગત નથી, કારણ કે તેવા કાળને સંભવ જ નથી. તેવા કાળનો સંભવ નથી કારણ કે શબ્દાર્થવ્યવહાર રહિત કેઈ કાળ જ ઘટતો નથી. તેથી લોકે પાસેથી નિત્ય સંબંધનું જ્ઞાન જ થાય છે, સંબંધની ઉત્પત્તિ થતી નથી.
39. વ્યુત્પત્તિપક્ષે કારપક્ષમિશિતા કોષ: પૃત્તિ, પ્રત્યક્ષતિદ્રવાનું ! प्रत्यक्षं हीदमुपलभ्यते । वृद्धानां हि स्वार्थे व्यवहरमाणानामुपशृण्वन्तो बालास्ततस्ततः शब्दात्तं तमर्थं प्रतियन्ति । तेऽपि वृद्धा यदा बाला आसंस्तदाऽन्येभ्यो वृद्धेभ्यस्तथैव प्रलिपन्नवन्तस्तेऽप्यन्येभ्य इति नास्त्यादिस्संसारस्येति ।
39. ઉત્પત્તિપક્ષમાં જણાવેલા દેષ જ્ઞાનપક્ષને સ્પર્શતા નથી, કારણ કે જ્ઞાનપક્ષ પ્રત્યક્ષસિદ્ધ છે; તે પ્રત્યક્ષસિદ્ધ છે કારણ કે આ પ્રત્યક્ષ ઉપલભ્ય છે. પોતાના અર્થને જણાવતા વૃદ્ધોને સાંભળતા બાળકે તે તે શબ્દમાંથી તે તે અર્થને સમજે છે. તે વૃદ્ધો પણ જ્યારે બાળકો હતા ત્યારે તેમણે અન્ય વૃદ્ધા પાસેથી તે રીતે જ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું હતું. તે અન્ય વૃદ્ધોએ પણ અન્ય પાસેથી [બાળપણમાં તે જ રીતે જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું હતું.] આમ સંસારને આદિ નથી.
40, પિ જ સમયમાત્રા: શરિફૂન્ય: શબ્દ સમક્ષિનિકોચસ્તરંજ્ઞदिभ्यो भिद्येत ? स हि तदानीं कशाङकुशप्रतोदाभिघातस्थानीय एव भवेत् । तथा च शब्दादर्थं प्रतिपद्यामहे इति लौकिको व्यपदेशो बाध्येत, समयादर्थं प्रतिपद्यामहे