Nyayamanjari Part 4

SR No.: 004626
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1989
Total Pages: 332
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Philosophy
File Size: 18 MB

Page 223

વ્યક્તિ વાચ્યાર્થ છે એ પક્ષનું મીમાંસકે કરેલુ ખ`ડન
134. જાતિ સાથે સાક્ષાત્ અન્વિત તરીકે કારક વગેરેને જણાવતું પદ અસંગત છે. તે તે અગ્નિથી સિંચે એવા આદેશવાકય જેવું બની જાય.
૨૦૬
મીમાંસક– જેમ દેહ-ઇન્દ્રિય દ્વારા આત્મામાં ત્વ છે તેમ વ્યક્તિ દ્વારા સામાન્યમાં કારકતા વગેરે છે. એટલે જાતિ સાથે વિભક્તિના અન્વયસંબંધ વ્યક્તિ દ્વારા ઘટે છે. પ્રાતિપર્દિકના અથ' સામાન્ય છે, સામાન્ય સાથે સંબદ્ધ તરીકે જ પેાતાના અને વિભક્તિ અભિહિત કરે છે અને નહિ કે લક્ષિત વ્યક્તિમાં રહેનાર તરીકે, કારણુ કે જો તે પેાતાના અને લક્ષિત વ્યક્તિમાં રહેનાર તરીકે અભિહિત કરે તે વિભક્તિ પેાતાના અનુ અભિધાન નથી કરતી એવુ થાય, તે વિભકિતના અને સાક્ષાત્ અન્વય જાતિમાં સંભવતા ન હૈાઈ, વ્યક્તિ દ્વારા તે અન્વય જાતિમાં બનશે.
135. नैतत्, आत्मनो ज्ञानप्रयत्नादियोगित्वेन कारकत्वोपपत्तेः । जातु साक्षान्न मनागपि व्यापारलेशसंस्पर्श इति खतो दुर्लभं तस्याः कारकत्वम् । अतः कथं तंत्र विभक्त्यर्थान्वयः ?
135, વ્યક્તિવાચ્યા વાદી ના, એવું નથી. આત્માને જ્ઞાન, પ્રયત્ન વગેરે સાથે સબંધ હોઈ આત્મામાં કારકત્વ ધટે છે. પરંતુ જાતિમાં સાક્ષાત્ જરા પણુ વ્યાપારના લેશ માત્રના સંસ્પર્શી નથી એટલે જાતિમાં બધી રીતે કારકત્વ દુ ભ છે. તેથી કેવી રીતે તિમાં વિભકિતના અથ ને અન્વય હાય ?
136.
यदन्वितं च संख्यादि तत्स्थत्वेन न कथ्यते । कथ्यते यद्गतत्वेन न तत्तेन समन्वितम् ॥ न च व्यवहितव्यक्तिप्रतीतिं मन्यते जनः । नाऽन्यथानुपपत्त्यापि क्रमसम्वेदनं कचित् ॥ जनयन्तीं च पश्यामो व्यक्ति जात्यनुरञ्जिताम् । संख्यादियोगिनीं चेति सा वै धत्ते पदार्थताम् ।।
136. સંખ્યા વગેરે જેમાં (જાતિમાં) અન્વિત છે તેમાં રહેનાર તરીકે તેમને જણાવવામાં આવતા નથી. જેમાં (વ્યકિતમાં) રહેનાર તરીકે તેમને જણવાય છે તેમાં તે અન્વિત નથી. કોઈ ને એવી પ્રતીતિ થતી નથી કે સખ્યા વગેરે વ્યક્તિના માધ્યમ દ્વારા તિ સાથે અન્વય ધરાવે છે. જે સંખ્યા આદિ વ્યકિત સાથે પહેલાં સબધ ન હોય તે જાતિ સાથે તેમને પછી અન્વય ઘટતા નથી એ અન્યથાનુષપત્તિ વડે પણુ કદી ક્રમસંવેદન થતું નથી- અર્થાત્ પ્રથમ વ્યક્તિસંબદ્દ તરીકે અને પછી જાતિસ ́બદ્ધ તરીકે. અમે તે જાતિ વડે ર'ગાયેલી અને સંખ્યા આથિી યુક્ત વ્યકિતને ખેાધ ઉત્પન્ન કરતી દેખીએ છીએ અને તેથી તે જ પદના અથ છે.