Nyayamanjari Part 4

SR No.: 004626
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1989
Total Pages: 332
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Philosophy
File Size: 18 MB

Page 117

२..
ચિત્રા-કારીરીનાં ફળના ઐહિકવ-પારલૌકિકત્વની ચર્ચા પણ આપવામાં આવ્યો છે. વૃષ્ટિ ઘણું વધારે જનોને ઉપકાર કરે છે એ વાત ખરી. વધુ તુલના કરવાની જરૂર નથી.
195. यदपि प्रत्यासन्नत्वेन काम्यमानत्वाद् वृष्टेरै हिकत्वं कथ्यते, तदपि तादृगेव, पश्वादेरपि तथैव काम्यमानत्वात् । तत्रावग्रहविहितसन्तापतया प्रत्यासन्नत्वेन वृष्टरभिलष्यते, इहापि दोर्गत्योद्वेगादासन्नतयैव पशवः काम्यन्ते । तस्मात् 'वारिदस्तुप्तिमाप्नोति सुखमक्षयमन्नदः' इत्यादिवचनोपदिष्टसामान्यसुखसाधनादृष्टनिबन्धनैयमिहाकृतकर्मणां वृष्टिपश्वादिसम्पदिति । न बृहस्पतिमतवदकर्मनिमित्तं फलम् , नापि कर्मफलसाध्यसाधनभावनियमव्यवहारोल्लङ्घनमिति ।
195. શંકાકાર–વૃષ્ટિનું અહિકત્વ કહેવાયું છે કારણ કે તે તરત જ થાય એવી કામના કરવામાં આવતી હોય છે.
તૈયાયિક-એમ તો પશુ વગેરે ફળો પણ ઐહિક થાય કારણ કે પશુ વગેરે પણ તરત જ મળે એવી કામના કરવામાં આવતી હોય છે.
શંકાકાર-ત્યાં (અર્થાત વૃષ્ટિની બાબતમાં) દુકાળે દીધેલ સંતાપને કારણે વૃષ્ટિ તરત જ થાય એવી ઈચ્છા કરવામાં આવે છે.
તૈયાચિક–એમ તો અહી પણ દુકાળના ઉદ્દેગને કારણે પશુઓ તરત જ મળે એવી કામના કરવામાં અાવે છે. તેથી પાણી આપનાર વૃદ્ધિ પામે છે. અન્ન આપનાર અક્ષય સુખ પામે છે.' 'યાદિ વચને દ્વારા ઉપદેશવામાં આવેલ સામાન્ય સુખના સાધનરૂ૫ અદષ્ટ જ આ જન્મમાં ન કરેલાં કર્મોનાં વૃષ્ટિ, પશ, વગેરે સંપત્તિરૂ૫ ફળનું કારણ છે; એટલે ચાક મતની જેમ અહીં ફળ કમ કર્યા વિના મળતું નથી, તેમ જ કર્મ અને ફળ વચ્ચેના સાધ્ય સાધનસંબંધરૂ૫ નિયમના વ્યવહારનું ઉલંધન પણ અહીં નથી. ___ 196. यच्च कार्याः क्वचित् फलविसंवादे समाधानमुक्तम्
"फलति यदि न सर्वं तत्कदाचित्तदेव । ध्रुवमपरमभुक्तं कर्म शास्त्रीयमास्ते ॥ इति [श्लोवा०चित्रा० परि० १.१.५]
तेन साऽप्यनियतफलैव स्यात् । न हि तत्कर्मान्तरमासंसारं प्रतिबन्धक भवति । फलोपभोगाद्धि तस्यावश्यं क्षयेण भवितव्यम् । प्रतिबन्धके च क्षीणे कारीर्या स्वफलं तदा दातव्यमेव । साऽप्यदत्तफला न क्षीयते एवेत्येवं जन्मान्तरे तत्फलसम्भवात् तस्या अपि अनियतफलत्वम् । अनेन च प्रकारेण चित्रादेरप्यनियतफलत्वमस्माभिरिष्यते एव, यत्र सम्यक् प्रयुक्तायामधीष्टौ कर्मान्तरप्रतिबन्धादेव पशूनामनुपलम्भः कल्प्यते । सर्वथा सद्य:फलत्वमात्रवज समानयोगक्षेमा कार्या चित्रोष्ठिः । .