Nyayamanjari Part 3

SR No.: 004625
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1984
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Philosophy
File Size: 10 MB

Page 81

યાયિકનું આખ્યાતિવાદખંડન 105 તવ સતિ સર્વત્ર સભ્યપાઘ પ્રમઃ |
न मिथ्याप्रत्ययः कश्चिदस्ति शङ्का निबन्धनः ॥ अजातामथ्याशङ्कश्च न संवादमपेक्षते । तस्मान्न कश्चित्परतः प्रामाण्यमधिगच्छति ॥ एवं स्वतः प्रमाणत्वे सिद्धे वेदेऽपि सा गतिः ।
अपवादद्वयाभावो वक्तव्यश्चात्र पूर्ववत् ॥ 105. આવું હેઇને સમ્યક ગ્રહણને અભાવ એ ભ્રમ છે. મિથ્યા જ્ઞાન જેવું કઈ જ્ઞાન નથી જેથી જ્ઞાન ની બાબતમાં શંકા જન્મે કે આ પ્રમાં હશે કે આ પ્રમા. [ બધાં જ જ્ઞાન યથાર્થ હોઈ, આવી શંકા જન્મી રાકે જ નહિ. 1 જેને જ્ઞાનના મિટ્યા હોવાનું કે અમિથ્યા હોવા 3 વિશે સંકા ન હોય તે (તેના નિર્ણાયક) સંવાદની અપેક્ષા કેમ રાખે? તેથી કોઈ પણ જ્ઞાનનું પ્રામાણ્ય પરત: હેય એમ જણાતું નથી. આમ જે જ્ઞાનનું પ્રામાણ્યા સ્વતઃ પુરવાર થયું તે વેદની બાતમાં પણ એમ જ ( = સ્વતઃ જ ) હેય, બે અપવાદનો અભાવ વેદની બાબતમાં પહેલાંની જેમ નિરૂપવો જોઈએ.
106. મત્ર પ્રતિવિધીતે યમ્ “á રતનિતિ મરણનુમવશ્વમા વિનાगृह्यमाणे द्वे एते ज्ञाने' इति, तदसाम्प्रतम् , प्रत्यभिज्ञावदेकत्वेनैव संवेद्यमानत्वात् । यदेवेदं पुरोऽवस्थितं भास्वररूपाधिकरणं धर्मि सामान्यं तदेव रजतमिति विशेषतः प्रतिपद्यते, यदिदमग्रतः स्थितं तद्रजतमिति सत्यरजतप्रतीतिवत् , अनुभूततया हि न रजतमत्र प्रकाशते किन्त्वनुभूयमानतया, अनुभूतताग्रहणं च स्मरणमुच्यते नानुभूयमानताग्रहणम् ।
106. નૈયાયિક – અહીં અમે અખ્યાતિવાદને વિરોધ કરીએ છીએ. “આ રજત છે' એમાં જેમને ભેદ (હેવા છતાં ) ગૃહીત નથી થયે એવાં અનુભવ અને સ્મરણ એ બે જ્ઞાન છે – એમ જે કહેવામાં આવ્યું તે યોગ્ય નથી, કારણ કે પ્રત્યભિજ્ઞાની જેમ અહીં પણ એક જ જ્ઞાનનું સંવેદન થાય છે “જે સમક્ષ રહેલ છે તે રજત છે' એવી સત્ય રજતની પ્રતીતિની જેમ [અહીં, “આ જે સમક્ષ રહેલો ભાસ્વર રૂપ વગેરેના અધિકરણભૂત ધમાં સામાન્ય છે તે ૨જત છે એમ વિશેષરૂપે તેનું [sધમી સામાન્યની પ્રતિપાદન કરવામાં આવે છે. ભૂતકાળમાં અનુભવાયેલ વસ્તુરૂપે રજત અહીં જ્ઞાત થતી નથી પરંતુ વર્તમાનમાં અનુભવાતી વસ્તુરૂપે જ તે જ્ઞાત થાય છે. ભૂતકાળમાં અનુભવ મેલનું ગ્રહણ સ્મરણ કહેવાય છે, વર્તમાનમાં અનુભવાતી વસ્તુનું ગ્રહણ સ્મરણ કહેવાતું નથી.
107. स्वप्रकाशा च संवित्तिरिति भवतां दर्शनम् । तत्रैषा रजतसंवित्तिः केन रूपेण प्रकाशतामिति चिन्त्यम् । यदि स्मरणात्मना, कः प्रमोषार्थः ? अथानुभवात्मना, तदियं विपरीतख्यातिरेव, स्मृतेरनुभवत्वेन शुक्तेरिव रजतत्वेन प्रतिभासात् ।