________________
શબ્દાનિત્યતા
विनाशम वादिति यदुक्तं तदप्यनृतम्
क्षणमङ्गिभावस्याभावादपि शब्दस्य क्षणिकतां न વસ્તુમમ્ । જૂન
सूक्ष्मविनाशापेक्षी नाश: स्थूलः स्थिरस्य कुम्भादेः । प्रकृति तरलस्य नाशः शब्दस्य स एवं हि स्थूलः ॥
Jain Education International
सत्त्वाद्यदि क्षणिकतां कथयेत् पुरा वा
शब्दस्तदैष कथमक्षणिकोऽभिधेयः । युक्तयन्तरादि तदेव हि तर्हि चिन्त्यम् किं प्रौढिवाद बहुमान परिश्रण ||
अलमतिविततोक्तया त्यज्यतां नित्यवादः
कृतक इति नयज्ञैः गृह्यतामेष शब्दः । सति च कृतकभावे तस्य कर्ता पुराण: कविरविरलशक्तिः युक्त एवेन्दुमौलिः ||
इति जयन्त भट्टकृतौ न्यायमब्जय तृतीयम् आह्निकम्
૧૭:
305. આમ શબ્દની નિત્યતા પુરવાર કરવા આપવામાં આવેલી દલીલે। દુÖળ છે. તેથી શબ્દ કા જ છે. એમ માનવું ોઈએ. જયારે [શબ્દનિત્યત્વ સિદ્ધ કરવા મટે આપવામ. અવેલ ] અનુમાનને નીરાસ કરવામાં આવ્યા છે ત્યારે [શનિતૃત્વ સિદ્ધ કરવા માટે] વેવચનરૂપ લિંગ તરીકે જે વૈદિક અનુવાદવાક[‘ચા વિવનિયા']ને, પ્રયાગ કરવામાં આવ્યે તેનુ ફળ શું...? [કંઇ જ નહિ.]
વસ્તુ મેં! ક્ષણિક ન હેાવાથી શબ્દને ક્ષણિક કહેવા ધટતું નથી. સ્થૂળ વિનાશ થત જણુ, ડેઇ[1 ઉપરથી પ્રતિક્ષ] વિનાશનું અર્થાત્ સૂક્ષ્મ વિનાશનું અનુમાન થાય છે] એમ જે ગૌહા મે કહ્યું છે તે પશુ ખાટું છે. સ્થિર કુંભ વગેરેને સ્થૂળ નાશ ક્ષમ વિંતાશી અપેક્ષા રાખે છે પર ંતુ સ્ત્રાવથી તરલ શબ્દને જે નાશ છે તે નાશ જ સ્થૂલ છે (બવત્ ી 81માં મનાશ અને સ્થૂલ નાશ એમ બે પ્રકારના નાશ જ નથી,)
[બોદ્ધ મતમાં ક્ષણિકતા પુરવાર કરવામાં સ્થૂળ વિનાશદર્શીન જ હેતુ નથી પરંતુ અસ્તિત્વ પણ હતુ છે.] અસ્તિત્વ હેવાને કારણે જો [શબ્દ] ક્ષણિકતા કહેવાતી હાય તા પહેલા તે વખતે આ શબ્દ હતા.' આ રીતે તેને નિત્ય ક્રમ કરીને કહી શકાય ? ને
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
