________________
૧૦
પ્રશ્નકર્તા તરીકે મૂકીને તેણે એ જ વસ્તુ સૂચિત કરી છે. ગણધરને કાંઈ સિદ્ધાંતની પ્રાથમિક બાબતો માટે શંકા હોય જ નહિ. તેને તો સિદ્ધાંતના કૂટ ભાગની કે સિદ્ધાંત ન કહી શકાય તેવી જીવનની અન્ય બાબતોની શંકા કે જિજ્ઞાસા. હોય. “કુતૂહલખંડ”માં સહેજ નજર ફેરવતાં જ એ વસ્તુની. પ્રતીતિ થશે; જે કે મુમુક્ષુ ગણધર કેવલજ્ઞાની ગુરુને આવા જ પ્રશ્નો પૂછે શું, એમ ત્યાં તરત પ્રશ્ન થશે અને તેથી જ તે ખંડનું નામ જાણી જોઈને “કુતૂહલખંડ” આપ્યું છે, તથા તેને એ રીતે જુદે તારવી બનાવ્યા છે. અસ્તુ; તો પછી આ ગ્રંથનું પ્રયોજન અને વિષય શું છે?
આ ગ્રંથ જોયા બાદ એવો નિર્ણય કરવાનું મન થાય છે કે, આ ગ્રંથ “ગણિતાનુગ” કેટીને ગ્રંથ છે. એટલે કે આમાં સિદ્ધાંત નહીં, પણ સિદ્ધાંતનું ગણિત છે. એટલે કે, જેમ આપણે ગણિતનો દાખલો ગણ્યા બાદ, તે ખરે છે કે નહિ, એ જાણવા તાળો મેળવીએ છીએ, તેમ આ ગ્રંથમાં સિદ્ધાંતના જુદી જુદી રીતે તાળા મેળવ્યા છે. તે તાળા જવાબમાં કાંઈ ભૂલ પકડવા માટે નથી મેળવ્યો. પરંતુ શિષ્યની બુદ્ધિ તીર્ણ થાય, તેની સ્મૃતિશક્તિ, કસાય,
અને ધ્યાનાદિથી પરવાર્યા બાદ અપરિગ્રહી સાધુને બુદ્ધિ કરવાનું એક નિર્દોષ તેમ જ પવિત્ર સાધન મળી રહે, એ જ આ ગ્રંથનો હેતુ લાગે છે. બુદ્ધભગવાન ધ્યાનાદિથી પરવારેલા સાધુને મનને રોકવાના નિર્દોષ સાધન તરીકે નસકોરા વાટે જતા અને આવતા શ્વાસ ઉપર વૃત્તિ રાખવાનું કહેતા. તેના જેવું જ આ સાધન પણ છે. ગ્રંથમાં ઠેર ઠેર આવતા તે ભાગે ઉપરથી જણાશે કે, એ વસ્તુ
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
