________________
૮
વાચક વાંચે તો પણ તેને તે સહેલાઈથી સમજાય તથા સ્વીકાર્ય થાય. બૌદ્ધધર્મને “ધમ્મપદ' ગ્રંથ એ જાતને ખાસ ગ્રંથ કહી શકાય. ગીતામાં ઉપદેશવિભાગને ઠેર ઠેર સિદ્ધાંતવિભાગ દબાવી દે છે, અને તેથી જ હવે ગીતામાંથી ચૂંટી કાઢેલા લોકે' છાપવાની વૃત્તિ વધતી જાય છે. જેનગ્રંથમાં ઉત્તરાધ્યયનને તે જાતને ગ્રંથ કહી શકાય. પણ તેમાં પછીથી સિદ્ધાંતવિભાગ ઉમેરીને તે ગ્રંથને ઉપદેશગ્રંથ રહેવા દેવામાં આવ્યો નથી. એ ચર્ચામાં વધુ ન ઊતરીએ; તો પણ એટલું સહેજે સમજાઈ જશે કે, દરેક ધર્મમાં એવા ઉપદેશગ્રંથ હોય છે, કે જે સર્વ ધર્મને તેમ જ તે જ ધર્મને સર્વસામાન્ય સમાજ માટે ઉપયોગી હોય છે.
પરંતુ સિદ્ધાંતગ્રંથનું તેમ નથી. તે ગ્રંથ તો તે ધર્મને જ કે તે ધર્મને અભ્યાસ કરવા ઈચ્છનારે જ વાંચવા-સમજવા પ્રયત્ન કરી શકે. જૈનત્વર્થાધિગમસૂત્ર તે પ્રકારનું છે. સામાન્ય સમુદાય તેનો નિત્ય પાઠ કરે છે, તથા રોજ પાઠ કરવાના પુસ્તક જેવા ગુટકાના આકારે તેને પ્રકાશકે પ્રસિદ્ધ પણ કરે છે, પરંતુ અન્યધમ તે પુસ્તકમાં બે પાન પણ આગળ ન વધી શકે.
તે હવે આપણે વિચારીએ કે ભગવતીસૂત્રને એ બે વિભાગોમાંથી કયા વિભાગમાં મુકાય? તે ઉપદેશગ્રંથ તે નથી જ. કારણ કે તેમાં ઉપદેશાત્મક ભાગ નજીવે જ છે, તથા તેટલે ભાગ પણ ઉપદેશરૂપે નહીં, પણ તેની ખાસ ખાસિયત કે જે હવે પછી વર્ણવવાની છે, તે અનુસાર જ રજૂ કરવામાં આવેલો છે. આ અનુવાદમાં “સાધનખંડ” તરીકે જે ભાગ
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
