________________
ખોળ ભરતવર્ષમાં તો એક કાળે એમાંથી એકેક જ દેખાય છે, પણ બંને અત્યંત સમાન હોવાથી દેખાવમાં કશો ભેદ પડતા નથી.'
જંબુદ્વીપ ઉપર જેટલા તિષ્ક છે, તેથી બીજા દ્વીપ અને સમુદ્રો ઉપર સ્વાભાવિક રીતે જ વધારે હોય છે. કારણ કે તે મેરુથી બહુ દૂર આવેલા છે. એમ લવણસમુદ્રમાં જેને ચાર સૂર્ય માને છે, ધાતકીખંડમાં ૧૨, કાલોદધિમાં ૪૨, અને અર્ધા પુષ્કરદ્વીપમાં ૭ર. એ રીતે મનુષ્યલોકમાં સૌ મળીને ૧૩૨ સુર્ય તથા ૧૩૨ ચંદ્ર છે. - જેકે સૂર્ય બધી દિશાઓમાં ગોળ ફરે છે, તો પણ તેનો પ્રકાશ મર્યાદિત છે. તેથી જેટલી હદ સુધી સૂર્યનો પ્રકાશ જેટલા વખત પહોંચે, તેટલી હદમાં તેટલો વખત દિવસ કહેવાય છે. અને બાકીનામાં રાત્રી કહેવાય છે. વળી જગતમાં બે સૂર્યની હાજરી હોવાથી એક જ વખતે બે દિશામાં દિવસ હોય, અને બે દિશામાં રાત્રી હોય.
ગૌ૦–હે ભગવન ! જ્યારે જબુદ્ધીપના દક્ષિણ તરફના ભાગમાં દિવસ હોય છે, ત્યારે ઉત્તર તરફના ભાગમાં પણ દિવસ હોય છે, અને તે વખતે મેરુની પૂર્વ પશ્ચિમે રાત્રી હોય છે ?
મ---હા ગૌતમ! તે પ્રમાણે પૂર્વ પશ્ચિમમાં દિવસ હોય, ત્યારે ઉત્તરદક્ષિણે રાત્રી હોય.
વળી, મોટામાં મોટો દિવસ અઢાર મુહૂર્તનો અને નાનામાં નાની રાત્રી બાર મુહૂર્તની હોય છે. જે ક્રમ પ્રમાણે દિવસનું માપ ઓછું થાય, તે ક્રમ પ્રમાણે રાત્રીનું માપ
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
