________________
જીવનાં જ્ઞાન
૩૨ વણના અનંત સ્કંધોને સાક્ષાત જાણે. પરંતુ તેણે ચિંતવેલ ઘટાઉદરૂપ અર્થને અનુમાનથી જાણે, માટે તેને
દેખે” એમ કહે છે. વિપુલમતિજ્ઞાન પુષ્કળ વિશેષવિશિષ્ટ. ભદ્રવ્યનું જ્ઞાન હોય છે. જેમકે “તેણે માટીને પાટલિપુત્રનો, વસંતકાળનો અને પીળા વર્ણન ઘટ ચિંતવ્ય.” ક્ષેત્રથી ઋજુમતિ ઓછામાં ઓછું આગળના અસંખ્યાતમા ભાગમાં અને વધારેમાં વધારે તિર્યક્ર મનુષ્યલોકમાં રહેલા સંજ્ઞી પંચૅકિય પર્યાપ્ત જીવોના મનોગત ભાવને જાણે; અને વિપુલમતિ અઢી આંગળ અધિક તે ક્ષેત્રમાં રહેલા મનોગત ભાવને જાણે અને દેખે. કાલથી જુમતિ ઓછામાં ઓછા પલ્યોપમના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલા અતીત અનાગત કાલને જાણે અને જુએ. તેને જ વિપુલમતિ વધારે સ્પષ્ટપણે જાણે. ભાવથી ઋજુમતિ સર્વ ભાવોના અનંતમાં ભાગે રહેલા અનંત ભાવને જાણે અને જુએ; તેને વિપુલમતિ વિશુદ્ધ અને સ્પષ્ટપણે જાણે અને જુએ.
કેવલજ્ઞાની દ્રવ્યથી સર્વ દ્રવ્યને જાણે અને જુએ છે. એ પ્રમાણે ભાવ વગેરેથી સર્વ ભાવ વગેરેને જાણે છે અને જુએ છે.
સૌથી થોડા જેવો મન ૫ર્યવજ્ઞાની છે, તેથી અવધિજ્ઞાની અસંખ્યાતગણી છે; તેથી આભિનિબોધિકજ્ઞાની અને શ્રુતજ્ઞાની બંને વિશેષાધિક છે અને પરસ્પરતુલ્ય છે; તેથી
૧. કારણ કે સંયતને જ મન:પર્યાવજ્ઞાન હોય છે. અવધિજ્ઞાની (નરક, દેવ, મનુષ્ય અને તિર્યંચ એમ) ચારે ગતિમાં છેવાથી અસંખ્યાતગણું છે.
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
