________________
રૂપરેખા
૧૪:૩
બારમા પક્ષમાં સપગ, વિક્કસ, મ અને અપત્તિએ એ શબ્દો અનુક્રમે લાલ, માન, માયા અને ક્રોધ એ અમાં વપરાયા છે, જેના આત્મા સત્ર છે તે ‘ સવપગ ’ ( સર્વાત્મક ) ચાને લેાભ. વિવિધ ઉત્કર્ષ યાને ગવ તે વિસ' (ન્યુટ્ક ) ચાને માન. ‘ણમ' એ ‘દેશ્ય' શબ્દ છે અને એના અથ માયા થાય છે. અપત્તિય’ (અપ્રીતિ) એટલે ક્રોધ,
અ. ૧, ઉ. ૪ના ખારમા પદ્યમાં ઉસ, જલણુ, બ્રૂમ અને સત્ય એ શબ્દ અનુક્રમે માન, ક્રેષ, માયા અને લાભ માટે વપરાયા છે. જેના વડે આત્માના ઉત્કર્ષ કરાય છે—એનાર્થી આત્મા ગર્વ વડે ખુલાય છે તે ‘ઉક્કસ ’(ઉત્કષ) યાને માન જે આત્માને અથવા તેા ચારિત્રને મળે છે તે ‘જલ’ (વલન) ચાને ક્રોધ, મ એટલે ગહન અર્થાત્ માયા. એનું મધ્ય નહિ પ્રાપ્ત થતું હોવાથી આમ કહ્યું છે.3 સંસારના સમસ્ત પ્રાણીઓના સભ્યમાં જે હાય છે તે ‘મઅત્ય’ (મધ્યસ્થ) યાને લાભ.
દેશની પહેલાં જે માનના અહીં ઉલ્લેખ છે તેનું કારણ શીલાંસૂરિ એમ કહે છે કે માન હોય ત્યારે ક્રેધ અવશ્ય હાય એ જ પરંતુ ક્રોધ હોય ત્યારે માન હોય કે ન પણ ાય એ હર્શાવવા આમ અન્ય ક્રમ રખાયા છે.
અ. ૨, ઈ. ૧ના મારમા પદ્યમાં કારિયા’શબ્દ માયાના અર્થમાં વપરાયા છે. એને માટે ‘કાતરિકા' એવા સંસ્કૃત શબ્દ અપાયો છે. આ પત્રમાં કાઠુ અને ઢારિયા એમ મેને સ્પષ્ટ
6
૧. આ જાતની સમજુતી શીશંકરએ પહેાં ન માપતાં ામ પ્રસંગે આપી છે.
Jain Education International 2010_05 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
