________________
ભાવના વિનાની ક્રિયા લખી છે
૫૧
સતત ભાવનાનું આલંબન જોઈએ. ભાવના એક એવી ચીજ છે કે, જે ચોવીસે કલાક, દરેક દરેક જગ્યાએ જીવ કરી શકે છે. રસોઈ-પાણી કરતાં કરતાં, વેપાર-ધંધામાં પણ ભાવનાથી ભાવિત થઈ શકાય છે. આત્માનો ખ્યાલ, આત્માનું સ્વરૂપ, આત્મરુચિ ભૂલાવી ન જોઈએ. જે ચીજ આપણી છે તેને એક ક્ષણ પણ નહીં ભૂલીએ તો ભાવનાથી ભાવિત થઈ શકીશું, ધર્મની પ્રવૃત્તિ તો અમુક કાલે જ થાય છે. પણ ધર્મની પ્રવૃત્તિને ગતિમાન કરનાર ભાવના છે. ધર્મની પ્રવૃત્તિમાં પ્રાણ પૂરનાર ભાવના છે. જે પ્રવૃત્તિમાં, જે ક્રિયામાં ભાવના ભળે નહીં તે પ્રવૃત્તિ નિરસ બની જાય છે. જેટલો અંદરમાંથી મોહનો રસ તૂટે ને શાંત રસ પ્રગટે તેટલો સાધક ધર્મમાં આગળ વધે છે. આ શાંતરસ વધારવા - ટકાવવા અને શાંતરસ અધિક કરવા ભાવનાથી ભાવિત થવું જરૂરી છે. જ્યાં ભાવનાનું બળ ગયું અને આત્મા ઉપર મોહ ચઢી બેઠો ત્યાં સંક્લેશો આવીને ઊભા રહે છે. ત્યાં રાગાદિના જાળા બાઝી ગયેલા હોય છે. તેથી તે ધર્મપ્રવૃત્તિ નિરસ થાય છે. ધર્મ પ્રવૃત્તિ વેઠ રૂપ થાય છે.
સંસારનો રસ, વિષય-કષાયનો રસ આડે આવે છે. માટે ધર્મપ્રવૃત્તિ નિરસ બને છે. એમાંથી ઉપયોગ ગયો, એટલે ચિત્તવૃત્તિમાં અંધકાર ફેલાય છે, એટલે ધર્મ પ્રવૃત્તિની રુચિ ગઈ, નિરસ થઈ, આદર બહુમાન ગયા. પ્રવૃત્તિ પહેલાં ભાવનાને પકડી હોય તો તે રાગાદિને તોડે છે. રાગાદિના ફોર્સને તો તોડે જ છે, અને શાંતરસ પ્રગટ થાય છે. શાંતરસ પ્રગટ થવાથી ધર્મ પ્રવૃત્તિમાં મઝા આવે છે. અને એ ધર્મ પ્રવૃત્તિ ભાવ ક્રિયારૂપે થાય છે. દેવ-ગુરૂના ઉપકારથી વાસિત હૃદય જોઈએ.
ભાવના વિનાની ક્રિયા લખી છે એક ગામમાં એક ઠાકોર છે. તે ગામના મુખી છે. એને ત્યાં લગ્નનો પ્રસંગ આવ્યો છે. એકના એક દીકરાના લગ્ન લીધાં. એકનો એક દીકરો... અને પોતે ગામનો ઠાકોર. તેથી વિચારે છે, એવા લગ્ન કરું, એવા લગ્ન કરું કે જોનાર બધાને જિંદગી સુધી યાદ રહી જાય તેમાં દીકરા માટે સાફો તો એવો બનાવરાવું અને એ સાફો એને પહેરાવું કે આવનારા લોકો બધા સાફાને જોતાં જ રહે, તે માટે તેણે પોતાના ગામનો સાફો રંગનાર અબ્દુલ્લાને બોલાવ્યો. અને કહ્યું - જો મારા દીકરાના લગ્ન છે. તેનો સાફો રંગવાનો છે, તો એવા રંગ પૂરજે કે બધા સાફાને જ જોતાં રહે. અબ્દુલ્લાને મુખીનું કામ મળ્યું... તે ખુશી ખુશી થઈ ગયો... હું એવો સાફો બનાવું, એમાં એવા રંગ પૂરું કે બધા સાફાને જ જોયા કરે, અને અબ્દુલાએ એવો અફલાતુન સાફો બનાવ્યો.
આ બાજુ મહમ્મદને, કે જે ઠાકોરના પુત્રનો મિત્ર છે, તેને અણવર તરીકે લગ્નમાં આવવાનું આમંત્રણ મળ્યું છે. પણ તે નિરાશ થઈને બેઠો છે. તેની નારાજી જોઈને અબદુલ્લાની દિકરી રેશમા છે કે, જેને મહમ્મદની સાથે બાલ્યકાળથી દિલોજાન મૈત્રી છે, તે નારાજીનું કારણ પુછે છે. મહમ્મદ કહે છે કે, લગ્નમાં જવું છે, પણ સાફો નથી તો કેમ જવાય ? એ જાણી રેશમા કહે છે કે, એમાં શું વાત છે ? લાવ, હું સાફો રંગી આપું. અને રેશ્માએ સાફો રંગ આપ્યો.
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org