________________
શ્રમણુભગવંતે-૧
૩. સમ્યફ મિયાદષ્ટિ : હીંચકે ખાતા માણસની જેમ જે અવસ્થામાં આત્મા કેલાયમાન હોય છે. આ અવસ્થામાં આત્મા સર્વથા સત્યદર્શન કરી શકતું નથી કે વિપરીત દષ્ટિમાં પણ રહી શકતો નથી, તેથી સંશયગ્રસ્ત સ્થિતિમાં રહે છે.
૪. અવિરત સમ્યક્દષ્ટિ : આ અવસ્થામાં દર્શન મેહનીયનું બળ કાં તે શમી જાય છે, કાં તે વિરલ થાય છે, કે સર્વથા ક્ષીણ થાય છે. આથી આત્મા અસંદિગ્ધપણે સત્યદર્શન કરી શકે છે
- પ. દેશવિરતિ : આ અવસ્થામાં સત્યદર્શનની સાથે અલ્પશે પણ ત્યાગવૃત્તિને ઉદય થાય છે.
૬. પ્રમત્ત સંયમ : આ ગુણસ્થાનકમાં ત્યાગવૃત્તિ પૂર્ણ રીતે ઉદય પામે છે ખરી, પણ વચ્ચે વચ્ચે પ્રમાદને પણ સંભવ રહે છે.
છે. અપ્રમત્ત સંયમ : આ ગુણસ્થાનકમાં પૂર્ણ પણે ત્યાગવૃત્તિની સાથે જરા પણ પ્રમાદને સંભવ હોતો નથી.
૮. અપૂર્વકરણ : આ ગુણસ્થાનકની પ્રાપ્તિ થયે પહેલાં ક્યારેય ન અનુભવેલ આત્મશુદ્ધિને અનુભવ થાય છે અને અપૂર્વ આત્મિક સામર્થ્ય પ્રગટ થાય છે. આનું બીજું નામ નિવૃત્તિ બાદર પણ છે.
૯ અનિવૃત્તિ બાદર : આ નવ ગુણસ્થાનકમાં ચારિત્રમેહનીય કર્મના શેષ રહેલા અંશને શમાવવાનું કે ક્ષય કરવાનું કાર્ય થાય છે.
૧૦. સૂક્ષ્મ સંપરાય : આ ગુણસ્થાનકમાં મેહનીય કર્મના બધા અંશેમાંથી કેવળ એક સૂક્ષ્મ લેભ જ બાકી રહે છે. એ સિવાય બીજા બધા કષાયાદિ અંશોને કાં તે ઉપશમ અથવા ક્ષય થાય છે.
૧૧. ઉપશાંત મેહ : આ ગુણસ્થાનકનું આખું નામ ઉપશાંત મેહ વીતરાગ છદ્મસ્થ ગુણઠાણું છે. આમાં સૂક્ષ્મ લેભ પણ શમી જાય છે. અહીં દર્શનમેહનીયન ક્ષયને સર્વથા સંભવ હોવા છતાં ચારિત્રમેહનીયને તેવો ક્ષય નહીં, પણ ઉપશમ જ થયું હોવાથી અહીં ફરી મેહને ઉછાળો આવે છે, અને તે પછી અહીંથી અવશ્ય પતન થાય છે અને તે અગિયાર માંથી સીધા પહેલે ગુણઠાણે જીવ ચાલ્યા જાય છે. આ ગુણસ્થાનકે જ કઈ જીવનું આયુષ્ય પૂરું થાય તે તે દેવલેકમાં જાય છે.
૧૨. ક્ષીણમેહ ઃ આનું પણ આખું નામ ક્ષીણમેહ વીતરાગ છઘર્થ ગુણસ્થાનક છે. આમાં દર્શનમોહનીય અને ચારિત્રમેહનીય આ બન્નેને ક્ષય થઈ જાય છે અને ક્ષય થવાથી આત્માનાં પરિણામે અત્યંત વિશુદ્ધ થઈ જાય છે. દેશમાં ગુણસ્થાનકથી સીધા જ અહીં બારમા ગુણસ્થાનકે અવાય છે. અહીં આવ્યા પછી પતનને કેઈ અવકાશ રહેતું નથી, અહીંથી તે ઉપર જ ચડવાનું હોય છે.
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org