________________
નથી. એ ઉપરથી અમે એમ અનુમાન કરીએ છીએ કે દૂધ અને પાણી એમાં પ્રવૃત્તિ નજરે પડે છે એનું કારણ તે પદાર્થ ચેતનના પ્રભાવનીચેપ છે એ જ હોય. જે જલમાં રહે છે, જે જલમાં રહીને તેનું નિયમન કરે છે. તે ગાર્નિ, આ અક્ષરના આજ્ઞાને અનુસરીને બીજી (કોઈક) નદીઓ પૂર્વતરફ વહે છે વગેરે શ્રુતિઓમાં પણ આ જગતમાં જે જે ગતિયુક્ત છે તે તે બધું ઈશ્વરના પ્રભાવનીચે છે એમ કહ્યું છે. એટલે દૂધ અને પાણી એ દૃષ્ટાંત પણ મૂળ વિષય પ્રમાણે શંકાસ્પદ હોવાથી તે લવાય એમ નથી. બીજું, ચેતન જે ગાય, તેને પોતાના વાછડાં પર પ્રેમ હોવાને લીધે તે પોતાની ઈચ્છાએ દૂધને પ્રવૃત્ત કરે છે. તેમજ વાછડાંના ચૂસવાથી પણ તે દૂધ બહાર નીકળે છે. તે જ પ્રમાણે પાણીને પણ કોઈની બિલકુલ જરૂર નથી' એવું નથી, કારણ કે તેના પ્રવાહને ઢાળવાળી જમીનની જરૂર પડે છે. બીજું, “બધે ઠેકાણે ચેતનની જરૂર
છે' એ ઉપરની શ્રુતિમાં કહેલું છે. ૧૦૮૮ પ્રશ્ર શ્રુતિના આધારે પ્રકૃતિ અને અધિષ્ઠાતા” એ રીતે જઈશ્વરનું
સ્વરૂપ પહેલાં નિશ્ચિત કર્યું છે અને “શ્રુતિને અનુસરનારી સ્મૃતિ પ્રમાણ છે” એ સર્વસંમત બાબત છે. તો પછી આ
મતનું ખંડન કરવાનું પ્રયોજન શું? ઉત્તર જો કે તે મતનો એટલો ભાગ શ્રુતિ અને સ્મૃતિ એના જેવો જ
છે, એથી તે વિશે શંકાને સ્થાન છે, એટલે તેના ખંડન માટે સૂત્રકાર આરંભ કરે છે. ભાગવતોનો મત આ પ્રમાણે છે – નિર્મલ જ્ઞાનસ્વરૂપે ભગવાન વાસુદેવ એ એક જ પરમાર્થતત્ત્વ છે, તે પોતાના ચાર પ્રકારે વિભાગ કરીને વાસુદેવ, સંકર્ષણ, પ્રદ્યુમ્ન અને
૪૧૪.
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
