________________
ઉત્તર
મિથ્યાજ્ઞાન છે? સંશયાદિરૂપ સમ્યગ્દષ્ટિઓનું જે જ્ઞાન છે, તે સ૬, અસદાદિ અનંતધર્મ સ્વરૂપ અર્થને બાધ કર્યા સિવાય જ ઉત્પન્ન થાય છે, એ માટે તે મિથ્યાજ્ઞાન નથી, પરંતુ સમ્યગૂજ્ઞાન જ છે. નિશ્ચય કરવામાં અસમર્થ હોવાથી તે પ્રમાણરૂપ ભલે ન થાઓ. આ જ કારણથી પ્રમાણના લક્ષણને રચનાર આચાર્યોએ નિશ્ચય સહિત જ્ઞાનને પ્રમાણરૂપે માન્યું છે. જ્યાં (તત્વાર્થ સૂત્રની અંદર) વિગેરે સૂત્રોમાં (સંશયાદિનો) તફાવત કર્યો નથી. ત્યાં સંશયાદિનું પણ જ્ઞાનપણું છે એમ જણાવી પાંચ જ્ઞાનમાં પણ સંશયાદિનું જ્ઞાનપણું જણાવે છે. શંકાકાર શંકા કરે છે કે - તમે અન્યોના જ્ઞાનને અજ્ઞાન કહો છો અને સ્યાદ્વાદ યાને અનેકાન્તવાદ સમજે છે, છતાં તેને કોણ જાણે કેમ હશે? એવા સંશય વિગેરે કે જે સજ્ઞાન નથી, વિપરીત છે. કારણ કે બેમાંથી આ અમુક જ છે એમ એને નિશ્ચય નથી. એમ હોવા છતાં અજ્ઞાન કહેતા નથી, જ્ઞાન કહો છો! જો તેમ છે તો બાધા વગરના મતિ-અજ્ઞાન જેવા તે જ્ઞાનમાં અને વિપરીત જ્ઞાનમાં તફાવત શું? અર્થાત્ મિથ્યાત્વી પણ પોતાની રીતે એક વસ્તુ જાણે છે, અને સમ્યકત્વી પણ પોતાની રીતે એક વસ્તુ જાણે છે. તેમાં સમ્યત્વી તે વસ્તુમાં શંકા આદિ કરે છે તો મિથ્યાત્વીના અને સમ્યકત્વીના જ્ઞાનમાં ફરક શો? ખુલાસો-પંડિત જે પદાર્થ હોય તેની શંકા કરે તેથી તેને અજ્ઞાની છે એમ ન કહેવાય, પણ શાસ્ત્રવેત્તા છે એમ જ કહેવું પડે તેમજ સ્યાદ્વાદ યાને અનેકાન્તવાદને જાણનાર એક પદાર્થની શંકા કરે તેથી અજ્ઞાની ગણી શકાય નહિ. ભલે તે પોતાના જ્ઞાનને
૧૨૬)
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
