________________
૧૦૨
જનો તેવા અવસરે દેહાદિક પોતાના નથી અને આત્મા અને દેહ તલવાર-મ્યાનની જેમ ભિન્ન છે, એવા અપરોક્ષ અનુભવો મેળવી લે છે. પ્રભુના કષ્ટના ઇતિહાસમાંથી આપણે જે શિક્ષણ લેવાનું છે, તે મુખ્યત્વે એ જ છે કે તેમણે તેવા નિમિત્તો પ્રાપ્ત થતાં દૈહિક વૃત્તિનો જય કરી તેનાથી પોતાનું અસંગપણું-ભિન્નપણું સમરસપણું સાધ્યું હતું. મૂર્છાભાવે દેહનાં કષ્ટોને આત્માનાં કષ્ટો તરીકે ગણ્યાં નહોતાં. જેમ કષ્ટો અધિક અધિક તીવ્ર બનતાં ગયાં તેમ તેમ તેમનો આત્મભાવ ગાઢ બનતો ગયો હતો. તે ઉપસર્ગો માત્ર પ્રભુને આત્મભાવના અભ્યાસ તરીકે જ પરિણમતા હતા.
શ્રી મહાવીર
કષ્ટ એ માત્ર મનુષ્યોને દુઃખ દેવા જ આવે છે તેમ માનવું ન જોઈએ. દુઃખ દેવા સાથે મનુષ્ય ધારે તો તે કો તેને ઘણાં કીમતી અભ્યાસપાઠો શીખવી શકે છે, કે જે સાધારણ સંયોગોમાં કદી શીખી શકાતા નથી. હૃદયગત અનુભવો મનુષ્ય દુઃખના પ્રસંગોમાંથી મેળવી શકે છે. જેમ એક પક્ષે બુદ્ધિનું શિક્ષણ મનુષ્યના કલ્યાણ માટે ઉપયોગી છે, તેમ અન્ય પક્ષે હૃદયનું શિક્ષણ પણ તેટલું જ ઉપયોગી છે. અને ખાસ કરીને આત્મશ્રેય સાધકને તો તે હૃદય શિક્ષણ જ મુખ્યપણે ઉપયોગી છે. આ શિક્ષણ, મોટે ભાગે દુઃખના પ્રસંગો જે અનુભવો આત્મા ઉપર મૂકતા જાય છે તેમાંથી મળતું હોવાથી દુ:ખ એ ધિક્કારવા યોગ્ય નથી. પરંતુ દુશ્મનના રૂપે મિત્રનું કામ કરતા હોવાથી ઊલટા તે આવકારવા યોગ્ય છે. માત્ર મનુષ્ય તેનો સદુપયોગ કરવાનો છે.
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
