________________
(૭) સ્નાયુ તંત્ર (૮) અંતઃસ્ત્રાવી ગ્રંથિ તંત્ર (૯) પ્રજનન તંત્ર
આ દરેક તંત્રનું સંચાલન વ્યવસ્થિત રીતે ચાલે તે માટે આહાર, આસન-પ્રાણાયામ તેમ જ બાહ્ય તપ સંબંધી જે નિયમો બતાવ્યા છે તે વૈજ્ઞાનિક રહસ્યોથી ભરપૂર છે તેમ જ સ્વાથ્યની દૃષ્ટિએ પણ લાભદાયક
(૧) આહાર સંબંધી નિયમો : (૧) આહાર પર જેટલું ધ્યાન અપાય તેટલું જ ધ્યાન અનશન પર
આપવાનું છે. ઉપવાસથી પાચનતંત્રને વિશ્રામ મળે છે. (૨) મિતાહાર અને મિતાહાર બંનેની જરૂર છે. (૩) સૂકો ખોરાક અને સ્નિગ્ધ ખોરાક બંનેમાં સંતુલન રાખવું. કારણ
સૂકો ખોરાક નિયમિત લેવાથી ક્રોધ, ચિડિયાપણું વધે છે તેમ જ અસ્થિતંત્ર-ઉત્સર્જન તંત્ર પર અસર થાય છે. જ્યારે નિયમિત સ્નિગ્ધ ખોરાક લેવાથી અમ્લતા પેદા થાય છે, મેદ વધે છે. પ્રમાદ આવે છે
માટે સંતુલન જરૂરી છે. (૪) રાત્રિભોજનનો ત્યાગ કહ્યો છે. કારણ રાતના સમયે શારીરિક પરિશ્રમ
ઓછો હોવાથી ચયાપચયની ક્રિયા મંદ પડી જાય છે. એથી અજીર્ણ,
વાયુ વગેરેનાં રોગ થવાની સંભાવના રહે છે. (૫) સૂર્યોદય પછી ૪૮ મિનિટે, સૂર્યાસ્ત પહેલાં ૪૮ મિનિટે ભોજન
કરવું. કારણ સૂર્યપ્રકાશની ગેરહાજરીમાં વાતાવરણમાં શુદ્ર જીવ-જંતુ,
માખી-મચ્છરનો ઉપદ્રવ વધુ હોય છે. (૬) ઊકાળેલું પાણી પીવાનું છે. પાણીમાં રહેલ જીવ-જંતુ દ્વારા ફેલાતાં
કોઈ પણ પ્રકારના રોગ થવાની શક્યતા રહેતી નથી.
જ્ઞાનધારા
(૧૧૮
જૈનસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર-૨)
Jain Education International
For Private & Personal use only
www.jainelibrary.org
