________________
જિનેશ્વર ભગવંતોએ સ્થૂળ તેમજ સૂક્ષ્મ જીવદયાનો અદ્ભુત સંદેશ આપણને આપ્યો છે. ઊઠતાં બેસતાં, સૂતાં, ચાલતાં, રસોઈ કરતાં, જમતાં, અરે પાણી પીતાં- પણ એ ધ્યાન રાખવાનું છે કે કોઈ પણ જીવ આપણે કારણે નષ્ટ થતો નથી ને! ને તેથી જ રાત્રિભોજનને પણ જિનશાસનમાં નિષેધ ગણવામાં આવ્યું છે. જીવ નષ્ટ ન થાય. એટલું પૂરતું નથી. ક્યાંય જીવો પ્રત્યે ક્રૂરતા આચરાતી હોય તો એ જીવને એમાંથી બચાવવાના પણ છે દુભાતી પુષ્પપાંદડીને પણ જૈનધર્મમાં પાપ ગણવામાં આવ્યું છે. આવી સૂક્ષ્મ ભાવના અહિંસા અને જીવદયાની જિનેશ્વર ભગવાને પ્રબોધી છે.
ફૂલને ડાળથી અલગ પાડીએ એય-ક્રૂરતા છે. ડાળ ત્યારે ધ્રૂજી ઊઠે છે. વનસ્પતિને આ ક્રૂરતાની અસર માટે અમેરિકામાં પણ પ્રયોગો થયા છે. એક છોડને મચડી નંખાતો જોતા બીજો છોડ પણ ભયથી ધ્રૂજી ઊઠે છે. સમાસુત્રમાં કહ્યું છે.
“જીવને મારવું એ જાતને મારવા બરાબર છે. જીવ પર દયા કરવી એ પોતાના પર દયા કરવું જેવું.’’
જીવદયાનો વ્યવહારૂ અર્થ છે પ્રત્યેક જીવ પ્રત્યે પ્રેમ. આપણા હૃદયમાં લાગણી અને પ્રેમ હશે તો જ અંતરમાંથી જીવદયાનું ઝરણું વહેશે. માને બાળક પર પ્રેમ હોય એવો સૌ જીવો પ્રત્યે પ્રેમ રાખવાનો છે.
જીવદયા યંત્રવત્ કે પ્રતિષ્ઠા ખાતર પાળવાની નથી. પ્રેમની ભાવનામાંથી એ આપોઆપ રવી જોઈએ. આપણી રગેરગમાં શ્વાસેશ્વાસે વણાઈ જવી જોઈએ.
જીવદયા વિસંવાદ તરફથી સૌને સંવાદ તરફ લઈ જાય છે. માત્ર ભારત દેશમાં જ નહિ, સમગ્ર વિશ્વમાં શાંતિ અને સંવાદિતા સ્થાપવી હશે તો જૈનધર્મ પ્રબોધેલી જીવદયા અપનાવ્યા વિના છૂટકો નથી.
વિશ્વની અણુપરીક્ષણોની હોડ વચ્ચે પણ જૈનધર્મ સમગ્ર વિશ્વને જીવદયા અને અહિંસાનો સંદેશ આપી સર્વત્ર શાંતિ અને માંગલ્યના સૂર વહાવે છે.
જૈન ધર્મના તીર્થંકરો, સાધુ ભગવંતો, સાધ્વીજી મહારાજો એ
જૈનસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર-૨
જ્ઞાનધારા
Jain Education International
૧૦૯
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
