________________
વસનારાં હતાં. આ સિવાય કલ્પી ન શકાય તેવા આકારવાળાં, વિચારી ન શકાય તેવાં વિકરાળ પશુઓ ને પંખીઓ અહીં વસતાં.
માણસ જેવા માણસને આખો ને આખો ઉપાડી જનારાં પિશાચી પંખીઓ અહીં વસતાં. ચાલતાં માણસની આંખ કોરી જનારાં બાજ, યુવાન સ્ત્રીના સ્તનનું દૂધ પી જનારાં ચામાચીડિયાં, પગનાં નળાં કરડી ખાનારાં અનેક જાતનાં જંતુઓ અહીં ઊભરાતાં.
આ સિવાય ધરતી ને પ્રકૃતિ પણ અહીં રૌદ્રરૂપે વિલસતી. ઉષ્ણ વરાળનો એક અંતરપટ વનપ્રદેશને વહેંચતો હતો. સળગતો લાવારસ, આંધી, ઉલ્કાપાત ને દાવાગ્નિ નિત્યનિત્યનાં સંહારક બળો હતાં. આ બધાની વચ્ચે માનવી નામનો જંતુ વસતો હતો. ઉનાળામાં ઝાડની ઘટાઓમાં, શિયાળામાં ગુફાઓમાં ને ચોમાસામાં ઊંચી ગિરિટોચ પર એ ભટક્યા કરતો. રાત-દિન મૃત્યુ એની પાછળ હતું. ભૂખ્યું કોઈ પણ પ્રાણી એકાદ ગુફા, એકાદ વૃક્ષ કે એકાદ બખોલ પર હલ્લો કરતું, ને એમાં વસતાં માનવીઓનો સહેલો ને સુસ્વાદુ ભક્ષ પામતું. સ્વાદિષ્ટ ને સુપ્રાપ્ય માનવભક્ષ, આજે સાપ ઈંડાં ગળે એટલો તે વેળા સહેલો
હતો.
મોટા કેશવાળો, મોટા નખવાળો, બિહામણી આંખોવાળો, રાક્ષસી દાંતવાળો માનવી સામનો અવશ્ય કરતો, પણ એનાં દાંત, નખ ને બાહુ નિર્બળ પુરવાર થતાં. એ પોતાની નિર્બળતા પિછાણી ગયો હતો એટલે કાં તો નાસી છુટાય તો એ નાસી છૂટતો, ન નાસી શકાય તો જમીન પર ઊંધે મોંએ પડી રહી મૃત્યુને અધીન થતો.
મોત, મોત ને મોત ! ભય, ભય ને ભય ! સદોદિત એને આ પ્રકારના ભણકારા વાગ્યા કરતા. આ બીકે એ પૂરું ખાઈ શકતો નહીં, પૂરી નિદ્રા પણ લેતો નહીં, સામે જ યૌવનભર્યું સાથી નગ્ન દેહે ઊભું હોય પણ કામાસ્વાદ માણી શક્યો નહીં. છતાંય એ બધું કરતો, પણ સુખ વગર, મોજ વગર, ભયથી ઘેરાઈને.
એવામાં આ ચોપગા માનવબળને અચાનક એક વાતનું જ્ઞાન થયું કે તેમના હાથમાં અભુત શક્તિ રહી છે. અને તે પછી તેઓ પથ્થરનો ઉપયોગ કરતાં શીખ્યા. તેઓ સામાન્ય દુશ્મનોને પથ્થરના ઘાથી હંફાવતા, તેઓ ધારદાર પથ્થરો શોધીને એનો છરી તરીકે ઉપયોગ કરતા. હવે તો તેઓએ લાકડી સાથે મજબૂત વેલાથી ધારદાર પથ્થર બાંધીને ભાલા જેવું શસ્ત્ર બનાવ્યું હતું. ૭૦ ભગવાન ઋષભદેવ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org